نظریه‌ای از هوش و رشد شناختی از تولد تا نوجوانی

روانشناسی هوش (۱۹۴۷) نظریه‌ی روانشناس پیشگام ژان پیاژه در مورد هوش و رشد شناختی بین تولد و نوجوانی را شرح می‌دهد. متن این کتاب که در ابتدا به صورت یک سلسله سخنرانی در پاریس ارائه می‌شد، کلیدی در دستورکار تحقیقاتی بسیار تأثیرگذار وی و به طور گسترده در یکی از مهم‌ترین بخش‌های کاری قرن بیستم در مورد روانشناسی کودکان است.

 

ژان پیاژه یک روانشناس سوئیسی بود که بیشتر به دلیل مشارکت در مطالعه رشد کودک شناخته شده است. وی متولد ۱۸۹۶، بیش از ۵۰ عنوان کتاب در زمینه رشد شناختی قبل از مرگ در سال ۱۹۸۰ نوشت. ایده‌های او هم‌چنان در حال بحث و گفت‌وگو است و کار روانشناسان، جامعه‌شناسان و مربیان را هدایت می‌کند.

این کتاب چه چیزی برای من دارد؟ یک روش جدید تفکر درباره‌ی هوش

بچه‌ها چه اشتباهی می‌کنند و چگونه می‌توانیم توانایی‌های فکری آن‌ها را بسنجیم؟ هنگامی که پیاژه روانشناس سوئیسی برای اولین بار در دهه ۱۹۲۰ وارد حوزه‌ی روانشناسی کودک شد، این قبیل سؤالات بود که تحقیقش را هدایت می‌کرد و پیش می‌برد. روانشناسی هوش

 

پیاژه خیلی زود به این باور رسید که این بهترین روش نیست. او متوجه شد كه كودكان در سنین مشابه، مرتكب همان اشتباهات می‌شوند. آنچه آن‌ها اشتباه کردند روشنفکری زیادی روشن نکرد. از طرف دیگر، چگونه اشتباه کردند.

 

پیاژه نشان داد كه كودكان بیش از بزرگسالان مستعد خطا نیستند – آن‌ها به روش‌های كاملاً متفاوتی استدلال می‌كنند. این بینش در شش دهه‌ی آینده کار او را شکل داد و یکی از تأثیرگذارترین گزارش‌های رشد شناختی را پایه‌ریزی کرد که تاکنون تصور شده است.

هوش عمل است.

هنگام شروع تحقیق جدید، یکی از اولین کارهایی که دانشمندان انجام می‌دهند، تعریف موضوع تحقیق آن‌ها است، بدین منظور این سؤال را می‌پرسند که دقیقاً در تلاشند چه چیزی را تجزیه و تحلیل کنند. روانشناسی هوش

 

در سال ۱۹۴۲، هنگامی که پیاژه در کالج دو فرانسه در پاریس سخنرانی کرد، دقیقاً در این موقعیت قرار گرفت.

 

در آن زمان، روانشناسی یا علم ذهن، یک رشته‌ی نسبتاً جدید بود. حتی جدیدتر تحقیق در مورد ماهیت خود هوش بود، که فقط دو دهه قبل در دهه‌ی ۱۹۲۰ ظهور کرده بود.

 

موضوع پیاژه در آن زمان یک پرسش ساده به دولت بود و پیچیده برای حل شدن: هوش چیست؟

 

برای پاسخ به این سؤال، پیاژه ابتدا نظریه‌های قبلی را بررسی، سپس آن‌ها را رد کرد.

 

یکی معتقد بود که یک واقعیت عینی در جهان «وجود دارد»، و یک جهان ذهنی درون سر ما. ما واقعیت بیرونی را از طریق حواس خود و اطلاعاتی که می‌خوانیم یا از دیگران می‌شنویم درک می‌کنیم. این «ضبط»های ادراکی، رونوشتی از موارد موجود در این جهان را ایجاد می‌کند و روابط بین آن‌ها را ترسیم می‌کند. روانشناسی هوش

 

فلاسفه‌ای که این عقیده را دارند، استدلال می‌کنند که هوش دریافت و اصلاح این اطلاعات است. اگر «نسخه‌ها» منطبق باشند، ما یک سیستم ذهنی سازگار خواهیم داشت. از نظر آن‌ها، محتوای هوش – دانش – همیشه از دنیای خارج به دست می‌آید.

 

با این حال تحقیقات تجربی وی در دهه‌ی ۱۹۳۰ با کودکان، پیاژه را متقاعد کرد که این فلاسفه اشتباه می‌کنند. کودکانی که آزمایش‌های شناختی او بر روی آن‌ها انجام شد به نظر نمی‌رسید به واقعیت عینی دسترسی داشته باشند و اطلاعات را برای ساخت دانش ذهنی کپی کرد.

 

او کودکان نوپا را مشاهده می‌کرد، بهم می‌زد، تحریک می‌کرد و همه چیز را در اطراف آن‌ها می‌کشید. بعداً، کودکان اقدامات ذهنی انجام می‌دهند که هدف آن‌ها یکسان است: آن‌ها اشیاء را وارسی، آن‌ها را مرتب و ماهیت مختلف اشیاء را در ذهن خود مقایسه می‌کنند.

 

وی به این باور رسید که این اقدامات، هوش را تعریف می‌کند. حتی اگر بپذیریم که «۱ بعلاوه ۱ برابر با ۲» یک واقعیت عینی است، کودک فقط می‌تواند با بازسازی فعالانه آن برای خود به این دانش برسد. او باید ۱ و ۱ را جمع کند تا اینکه این دو واحد را از هم جدا کند. و با ترکیب آن‌ها، می‌تواند آن‌ها را دوباره جدا کند و در نهایت به همان جایی که شروع کرده است بازگردد.

 

پیاژه نتیجه گرفت، هوش شامل این اقدامات اکتشافی است. روانشناسی هوش

سازگاری بر همه فعل و انفعالات موجودات و محیط آن‌ها حاکم است.

چه اتفاقی می‌افتد اگر یک ساکولنت را از یکی از اقلیم‌های کوچک معتدل سوئیس بگیرید و آن را در دامنه‌های خنک‌تر سَووی پریلپس قرار دهید؟ اگر حلزون‌های برکه‌ای را از آب‌های آرام مورد علاقه خود بیرون بیاورید و آن‌ها را در نهرهای کوهستانی پر سرعت رها کنید، چه واکنشی نشان می‌دهند؟ پیاژه، کودکی زودرس و باهوش فعال، تصمیم گرفت این موضوع را کشف کند.

 

جواب؟ ساکولنت‌ها برای افزایش فتوسنتز و تقویت انرژی خود، برگ‌های کوچک و ضخیم زیادی رشد می‌کنند، در حالی که حلزون‌ها پوسته‌های گردتر و محکم‌تری ایجاد می‌کنند. در یک کلام، هر دو سازگار می‌شوند.

 

در حالی که پیاژه سرانجام در اوایل قرن بیستم به عنوان یک جوان روانشناس مشهور شد، عشق بزرگ او زیست‌شناسی بود.

 

بنابراین سازگاری نقشی اساسی در دیدگاه پیاژه نسبت به جهان داشت. اگر شما می‌خواهید رابطه بین هر موجود زنده و محیط آن را درک کنید، او استدلال کرد، به نحوه سازگاری آن نگاه کنید. روانشناسی هوش

 

انسان‌ها را در نظر بگیرید. هنگامی که چیزی می‌خوریم، سیستم گوارشی ما با آزاد شدن اسیدها و انقباض عضلات شکم، در برابر این نفوذ ناگهانی مواد خارجی به بدن واکنش نشان می‌دهد. از نظر پیاژه، این نمونه‌ای از محل اقامت است – نوعی سازگاری که در آن ارگانیسم در واکنش به تعامل با محیط خود ساختار خود را تغییر می‌دهد.

 

هضم، البته، چندین بار در روز اتفاق می‌افتد، و بنابراین این تغییرات نسبتاً منفعلانه است، اما محل اقامت نیز می‌تواند بسیار دگرگون‌کننده باشد – فقط به آن ساکولنت‌ها و حلزون‌ها فکر کنید.

 

شکل دیگری از سازگاری نیز وجود دارد. حتی هضم غذا فقط مربوط به محل انفعال نیست. هم‌چنین فعال است. هنگامی که یک سیب می‌خوریم، معده ما بخشی از محیط را – توده فیبر و ویتامین‌هایی که سیب می‌نامیم – به ماده‌ای سازگار با زندگی انسان تبدیل می‌کند: انرژی.

 

این فرایند را جذب می‌نامند. هنگامی که یک ارگانیسم جذب می‌شود، به طور فعال ساختار خود را به محیط تحمیل می‌کند، همانطور که معده ما بخشی از محیط تشکیل‌شده از سیب را «دوباره» می‌سازد. جذب بخشی از دنیای خارجی را در خود ما گنجانده است.

 

بنابراین چه ارتباطی با هوش دارد؟ همانطور که خواهیم دید، محل اقامت و جذب فقط بر تعاملات فیزیکی ما با محیط حاکم نیست. آن‌ها هم‌چنین رابطه روانشناختی یا شناختی ما با جهان را شکل می‌دهند. روانشناسی هوش

ما دانش را سازمان می‌دهیم تا از نظر شناختی با جهان سازگار شویم.

پیش از این، ما در مورد نظریه فلسفی بحث کردیم که جدایی کامل بین ذهن و جهان را فرض می‌کند. از آنجا که بدن ما به دنیای اشیاء تعلق دارد، نتیجه می‌شود که ذهن و بدن نیز باید موجوداتی جداگانه باشند.

 

پیاژه نیز این ایده را رد کرد. او ادعا کرد، سازگاری هم فیزیولوژیک است و هم شناختی. بدن و ذهن ما ممکن است متفاوت باشد، اما آن‌ها درگیر یک کار هستند. بدن مانند معده دارای ساختارهای بیولوژیکی است. ذهن ما ساختار ذهنی دارد. هر دو تعامل ما با محیط را تنظیم می‌کنند.

 

دنیا پر از اطلاعات است. هر ثانیه ما توسط تعداد زیادی محرک‌های ادراکی و حسی بمباران می‌شویم. اگر قادر به سازماندهی آن نباشیم، این جریان مداوم داده‌های ورودی بسیار طاقت‌فرسا خواهد بود. روانشناسی هوش

 

از آنجا که مشخص است که ما قادر به کنار آمدن هستیم، باید سیستمی وجود داشته باشد که این سازماندهی را انجام دهد. پیاژه وجود طرح‌واره‌ها را توضیح داد تا نحوه انجام این کار را توضیح دهد.

 

طرح‌واره‌ها – جمع طرح‌واره، طرح یا نقشه – واحدهای سازمان‌یافته‌ای از دانش در مورد جهان یا نحوه رفتار در آن هستند. این‌ها در نوعی پرونده بایگانی شناختی ذخیره می‌شوند. هنگامی که با محیط زندگی خود ارتباط برقرار می‌کنیم، با این پرونده مشورت می‌کنیم تا ببینیم آیا چیزی در آنجا وجود دارد که به ما کمک کند آنچه را که در پیش رو داریم درک کنیم.

 

تصور کنید کودکی برای اولین بار با خار روبرو می‌شود. او نمی‌داند این شی چیست، بنابراین آن را لمس می‌کند و بلافاصله انگشت خود را می‌کشد. از آنجا که او «طرح خار» نداشت، به طرح دیگری متوسل شد – آن را «طرح دریافت اشیائی که نمی‌دانیم چه چیزهایی هستند» نامید.

 

این تجربه جدید به عنوان نمایش بصری خار که به حافظه خاصی متصل است ذخیره می‌شود. این طرح‌واره چندین ایده را برای ایجاد یک اسکریپت رفتاری ترکیب می‌کند. خوشه‌های تیز در ساقه‌های گیاه، باعث درد و آسیب می‌شود – خار! – بنابراین فکر خوبی است که آن‌ها را نگیرید.

 

اگرچه باید توجه داشته باشیم که این در حال حاضر یک طرح پیچیده است که وجود طرح‌واره‌های دیگر را فرض می‌کند – به عنوان مثال، گیاهان خاردار، زیرمجموعه همه گیاهان هستند – هم‌چنین آگاهی از علت و معلول را دارد. چنین طرح‌واره‌ای تنها پس از پیشرفت زیادی در شناخت امکان‌پذیر است. روانشناسی هوش

همسان‌سازی و سازگاری فکری، رشد شناختی را پیش می‌برد.

تصور کنید کودک خردسالی با مادرش به پیاده‌روی می‌رود. آن‌ها کنار یک درخت متوقف می‌شوند و او به حیوانی اشاره می‌کند که بزرگترها آن را سنجاب می‌نامند.

 

او می‌پرسد «آن حیوان چیست؟» او قبل از پاسخ دادن لحظه‌ای فکر می‌کند «این یک سگ است!»

 

ما می‌توانیم در مورد پاسخ پسربچه چند نظر داشته باشیم. اول، این اشتباه است. از نظر پیاژه، این یک مشاهده خصوصاً جالب نیست. ثانیاً کاملاً منطقی است. این پسربچه قبلاً سنجاب ندیده، اما سگی را دیده است. با محرک جدید، او از پرونده بایگاهی ذهن خود مشورت گرفت و «طرح‌واره سگ» را مطرح کرد. سگ‌ها می‌گویند حیواناتی چهار پا هستند که دارای خز و دم هستند. وقتی آن را این‌طور طرح می‌کنید، سنجاب‌ها شبیه سگ می‌شوند. روانشناسی هوش

 

و این فکر پیاژه جالب است.

 

چه اتفاقی می‌افتد که کودک سنجاب را به اشتباه سگ تشخیص دهد؟ پیاژه معتقد بود که این نمونه‌ای از جذب است.

 

همانطور که دیدیم، جذب هنگامی اتفاق می‌افتد که ارگانیسم ساختار خود را به محیط تحمیل کند. پیش از این، ما به جذب فیزیولوژیکی – هضم غذا پرداختیم. جذب شناختی به همان روش کار می‌کند. سنجاب از تمام معیارهای طرح‌واره سگ برخوردار بود – چهار پا، خز و دم داشت. پسربچه سپس این طرح‌واره را به این محرک جدید تحمیل و آن را بر روی نقشه ذهنی خود از جهان ترسیم کرد.

 

جذب یک فرایند کمی است. وقتی بیشتر و بیشتر محرک‌ها را جذب می‌کنیم، برنامه‌های ما بیشتر و بیشتر محیط اطراف ما را تحت پوشش قرار می‌دهند، بنابراین به ما امکان می‌دهد در تعداد بیشتری از شرایط به درستی پاسخ دهیم. این یکی از محرک‌های رشد شناختی است.

 

با این وجود نمی‌تواند تنها باشد. اگر ما هر حیوان چهار پا را با طرح‌واره سگ جذب کنیم، بالاخره سازمان دانش ما چندان مفید نخواهد بود.

 

اینجا محل اقامت است. به یاد بیاورید که چگونه ساکولنت‌ها و حلزون های پیاژه ساختار فیزیکی خود را در واکنش به محیط اطراف تغییر دادند. اقامتگاه شناختی از نظر ماهیت به طور مشابه کیفی است. روانشناسی هوش

 

بعضی اوقات محرک‌های جدید با طرح‌واره‌های موجود ما متناسب نیستند. از نگاه اول، سنجاب‌ها مانند سگ به نظر می‌رسند. اختاپوس‌ها این کار را نمی‌کنند. جذب سنجاب‌ها به طرح‌واره سگ موقعی کارساز نخواهد بود که مادر پسربچه به او بگوید سگ‌ها حیوانات خانگی هستند که در خانه و سنجاب‌ها حیوانات وحشی هستند که در فضای باز زندگی می‌کنند.

 

به دو روش سازگاری محرک‌های جدید وجود دارد. یکی ایجاد طرح‌واره‌های جدید – مثلاً حیوانات خانگی و حیوانات وحشی، یا پستانداران و نرم‌تنان. مورد دیگر اصلاح طرح‌واره‌های موجود است – به عنوان مثال پسربچه می‌تواند طرح‌واره سگ را به عنوان یک طرح‌واره پستاندار که شامل سگ و سنجاب به عنوان زیرمجموعه است، دوباره سازماندهی کند. این دومین محرک رشد شناختی است.

جست‌وجوی تعادل ما را از طریق مراحل گسسته رشد شناختی پیش می‌برد.

ما به دو طریق می‌توانیم به محیط خود پاسخ دهیم. اولی عملی است که به بیرون به سمت جهان هدایت می‌شود. دوم عملی است که به عنوان یک فکر درونی شده است. روانشناسی هوش

 

طبق گفته پیاژه، این اقدامات پاسخگویی به نیازها است. این احساس که چیزی از دست رفته است، هدف رفتار را تعیین می‌کند. به عنوان مثال وقتی احساس سرما می‌کنید، بدنبال آنچه از دست رفته است – گرما می‌روید. این نمونه‌ای از نوع اول عمل است. اگرچه این جست‌وجوی چه شکلی دارد؟ اینجاست که شناخت، نوع دوم عمل، وارد تصویر می‌شود. شناخت این رفتار را «ساختار» می‌دهد یا هدایت می‌کند – برای مثال، با ارائه طرح‌واره‌هایی برای قرار دادن پتو یا ترموستات.

 

هدف هر دو اقدام یکسان است: ایجاد حالت تعادل یا تعادل بین فرد و محیط زندگی او.

 

حالت تعادل هماهنگی بین فرد و محیط زندگی اوست. در این حالت، او می‌تواند محرک‌هایی را که با آن‌ها روبرو می‌شود را در طرح‌واره‌های موجود جذب کند.

 

از سوی دیگر، عدم تعادل زمانی اتفاق می‌افتد که طرح‌واره‌ها نتوانند محرک‌های موجود در محیط فرد را جذب کنند. این حالت ناامیدکننده و گمراه‌کننده است. نقشه ذهنی فرد دیگر نقشه جهان پیرامون او را نمی‌کشد. چیزی گم شده است.

 

به محرک احیای تعادل تعادل گفته می‌شود. در صورت عدم موفقیت در جذب، فرد باید سازگار باشد. در کودکان، پیشرفت‌های فکری اصیل ثمره اقامتگاه‌ها است. روانشناسی هوش

 

با ایجاد طرح‌واره‌های جدید که توانایی درک محیط خود را دارند، فرد تعادل را در سطح بالاتر بازیابی می‌کند. اکنون او نه تنها می‌تواند اطلاعات بیشتری را جذب کند – بلکه می‌تواند پاسخ‌های رفتاری پیچیده‌تری نیز ایجاد کند. این حالت تا زمانی ادامه دارد که این طرح‌واره‌های جدید جهان را معنا می‌بخشند. هنگامی که آن‌ها این کار را متوقف کردند، روند کار از نو آغاز می‌شود.

 

هر حالت تعادلی از نظر کیفی با وضعیت گذشته متفاوت است. از نظر پیاژه، فرد یک ساختار روانشناختی کاملاً بدیع ایجاد می‌کند که ابزارهای جدیدی را برای حل مشکلات جدید و پیچیده‌تر فراهم می‌کند. به آرامی، اما مطمئناً او به سمت استفاده از منطقی پیش می‌رود که ما با هوش بزرگسالان مرتبط می‌کنیم.

 

تحقیقات تجربی پیاژه او را به این نتیجه رساند که می‌توان این پیشرفت‌ها را به یک سری نقاط عطف مربوط به براکت‌های سنی گسسته تقسیم کرد. بر این اساس بود که وی نظریه‌ای درباره مراحل مختلف رشد شناختی تدوین کرد. در چند بخش بعدی، نگاه دقیق‌تری به این پیشرفت‌ها خواهیم داشت.

در اولین مرحله رشد، نوزادان وجود اشیاء مستقل را کشف می‌کنند.

در ۲۴ ماه اول زندگی خود، نوزادان سفر اکتشافی قابل توجهی را آغاز می‌کنند.

 

ساختار فیزیکی نوزاد تازه متولدشده، عملکردهای حسی – حرکتی آماده‌ای برای کشف دنیای خود به او می‌دهد. او می‌تواند مناظر و بوها را درک کند و این ادراکات را با حرکات یا پاسخ‌های حرکتی هماهنگ کند. روانشناسی هوش

 

با تشکر از این عملکردها، او بسیار درمانده است. مانند رفلکس مکیدن از مهارت‌های ذاتی استفاده کنید. هنگامی که لب‌های نوزاد تازه متولد شده تحریک می‌شود، او با انجام حرکات مکنده واکنش منفی نشان می‌دهد. او هم‌چنین به سرعت از تجربه می‌آموزد تا محرک‌های مختلف را از هم تشخیص دهد. اگر گرسنه باشد، پوست اطراف نوک پستان مادر را رد می‌کند و فقط نوک پستان را می‌مکد، که این یک شکل اولیه تشخیص است.

 

اما این پیشرفت‌ها تنها آغاز سفر است.

 

با وجود پیچیدگی فزاینده، عملکردهای حسی-حرکتی توسط یک عامل حیاتی محدود می‌شوند: نوزاد فقط واقعیت آنچه می‌تواند درک کند را می‌پذیرد. به عنوان مثال، اگر چهره مادرش در زمینه بینایی او ظاهر شود، او به آن نگاه می‌کند. اگر ناپدید شود، دیگر نگاه نمی‌کند.

 

به گفته پیاژه، نوزادان فاقد مفهوم شی هستند، به این معنی که درک نمی‌کنند اشیاء مستقل از اعمالی مانند نگاه کردن، لمس کردن و مکیدن وجود دارند. کسب این مفهوم، از نظر وی، مهم‌ترین دستیابی به مرحله رشد حسی – حرکتی است.

 

وقتی یک بزرگسال کلیدهای خود را در یک کشو قرار می‌دهد، می‌داند که آن‌ها هنوز هم چندین ساعت بعد آنجا هستند، اگرچه آن‌ها را ندیده و لمس نکرده است. به این میگن خواستگاری. از آنجا که او می‌فهمد اشیاء مستقل از خود او وجود دارند، هم‌چنین مفاهیم مرتبه بالاتر مانند علت و معلول و دلایل را به درستی درک می‌کند. به عنوان مثال، اگر کلید در کشو نیست، آن‌ها هنوز هم وجود داشته باشد، و کسی که باید آن‌ها را گرفته‌اند. از آنجا که فقط شوهرش به کشو دسترسی داشت، باید آن را داشته باشد. چنین استدلالی به ما امکان می‌دهد تا به طور مؤثر در جهان پیمایش کنیم.

 

تحقیقات پیاژه باعث شد وی به این باور برسد که نوزادان در حدود هشت ماهگی این مفهوم شی مستقل را ایجاد می‌کنند. قبل از این مرحله، اگر به نوزادی اسباب‌بازی خود را نشان دهید که آرزو دارد، او آن را از دست می‌دهد. پارچه‌ای را روی آن اسباب‌بازی بکشید، و او هیچ تلاشی برای بازیابی شی پنهان‌شده نخواهد کرد. از دیدگاه او دیگر متوقف شده است. در مقابل، پس از هشت ماهگی، نوزادان اطمینان بیشتری نسبت به اشیاء پنهان‌شده پیدا می کنند. پیاژه این را به عنوان شواهدی دال بر وجود وجود اشیاء مستقل در نظر گرفت – اولین جهش به سمت دلیل منطقی که هوش بزرگسالان را تعریف می‌کند. روانشناسی هوش

کودکان در مرحله رشد قبل از عمل خودمحور هستند.

به این زن فکر کنید که ممکن است کلیدهایش ناپدید شده باشند. پیاژه به اعمال شناختی مانند کسر خود درباره علت و معلول به عنوان عمل اشاره می‌کند. منطق، همانطور که بعداً خواهیم دید، در قلب تفکر عملیاتی است.

 

در مرحله دوم رشد، که تقریباً از سن دو تا هفت سالگی طول می‌کشد، کودکان مفهومی از شی را در اختیار دارند و شروع به کاوش در روابط بین چیزهای محیط خود می‌کنند. این اکتشاف، قبل از عمل است – اصطلاحی که پیاژه برای این مرحله استفاده می‌کند.

 

در حالی که بچه‌ها سعی می‌کنند چگونگی قرار گرفتن اشیاء یا ایده‌ها را در کنار هم تجزیه و تحلیل کنند، آن‌ها بصورت شهودی به این کار نزدیک می‌شوند و هنوز توانایی ترکیب، جدا کردن، مقایسه یا تبدیل منطقی ایده‌ها را ندارند.

 

چرا؟ خب، آن‌ها هنوز احساس خود را به طور کامل متمرکز نکرده‌اند. روانشناسی هوش

 

آزمایش مشهوری را انجام دهید که پیاژه با کودکان در این محدوده سنی انجام داده است.

 

کوه مقوایی روی یک میز مربع قرار داده شده است. کودک ابتدا به کنار میز می‌رود و سپس، شاهد حرکت‌های عروسکی در کنار میز است. در نقاط خاص، عروسک متوقف می‌شود و «به کوه» نگاه می‌کند. سپس به کودک یک سری نقاشی نشان داده می‌شود که نمای متفاوتی از کوه را نشان می‌دهد و از او خواسته می‌شود نقاشی‌ای را مطابقت دهد که با آنچه عروسک می‌بیند.

 

کودکان قبل از عمل تقریباً همیشه نقاشی‌هایی انتخاب می‌کنند که با منظره آن‌ها از کوه مطابقت داشته باشد. پیاژه این را به این واقعیت نسبت داد که آن‌ها هنوز خودمحور بودند – یعنی آن‌ها برای دیدن دنیا از هر منظره‌ای غیر از دیدگاه خود تلاش می‌کردند. در مقابل، بچه‌های هفت یا هشت ساله این کار را خیلی راحت انجام می‌دهند. طرح‌واره فضایی آن‌ها غیرمتمرکز و متفاوت است.

 

آزمایش‌های انجام شده در مورد حس زمان کودکان قبل از عمل، یک طرح زمانی مشابه متمایز را نشان داد. وقتی کودکان چهار و پنج ساله به تماشای خروج همزمان دو جسم از نقطه الف و رسیدن به دو محل مختلف، نقاط ب و ج می‌نشینند، آن‌ها برای بازسازی این دنباله از حوادث تلاش می‌کنند. کودکان در این سن ضمن تشخیص اینکه یک شی دیگر متوقف شد، هنوز از پذیرفتن این که هر دو «در یک زمان» متوقف شده‌اند خودداری می‌کنند – فقط به این دلیل که در مکان‌های مختلف متوقف شده‌اند.

 

پیاژه نتیجه گرفت که برای کودکان قبل از عمل، زمان ذهنی است. این ایده که همان مفهوم در مورد اشیاء مختلفی صدق می‌کند که در جهات مختلف یا با سرعت‌های مختلف حرکت می‌کنند، به اندازه مفهوم منظرهای بیرونی بیگانه است.

تسلط بر اصول حفاظت، برگشت‌پذیری و طبقه‌بندی، مرحله سوم رشد کودکان را نشان می‌دهد.

مرحله سوم رشد شناختی نقطه عطفی در زندگی کودک است. روانشناسی هوش

 

بین هفت تا یازده سالگی، او قادر به تفکر عملیاتی می‌شود – اعمال قوانین منطقی در مورد اشیاء. این یک موفقیت بزرگ است، اما یک هشدار مهم دارد. در این مرحله، عملیات منطقی به اشیاء فیزیکی محدود می‌شود تا ایده‌های انتزاعی، به همین دلیل پیاژه این مرحله را به عنوان مرحله عملیاتی مشخص نامید.

 

کودکان در این مرحله از رشد از چه نوع منطقی استفاده می‌کنند؟ بیایید با حفاظت شروع کنیم.

 

حفاظت به این ایده اشاره دارد که چیزی هویت خود را حفظ می‌کند – یعنی همان می‌ماند – حتی وقتی ظاهر آن تغییر می‌کند. به عنوان مثال یک تن پَر به اندازه یک تن سنگ مرمر وزن دارد. وزن به هر شکلی که باشد حفظ می‌شود. درک این مفهوم یکی از تحول‌آورترین تغییراتی است که کودک هنگام انتقال به مرحله عملیاتی مشخص متحمل می‌شود.

 

پیاژه آزمایش‌های زیادی را برای نشان دادن این نظریه ابداع کرد. یک کودک شش ساله قبل از عمل کمی در شمارش پنج سنگ مرمر که در یک ردیف مرتب گذاشته شده مشکل دارد. اما اگر تیله‌ها به طور تصادفی از وسط میز پخش شوند، او معمولاً به شما می‌گوید که اکنون تیله‌های بیشتری وجود دارد. او نمی‌تواند شماره را حفظ کند. به همین ترتیب، اگر آب را از یک لیوان بلند و نازک درون یک لیوان کوتاه و پهن بریزید، کودکان قبل از عمل معتقدند که مقدار آب تغییر کرده است. این به این دلیل است که آن‌ها نیز قادر به حفظ حجم نیستند. برعکس، کودکان بین هفت تا یازده سال به راحتی این مفهوم را درک می‌کنند.

 

حفاظت برای مفهوم مهم دیگری اساسی است: برگشت‌پذیری. کودک در مرحله عملیاتی مشخص می‌تواند درک کند که یک توپ خمیر هویت خود را حفظ می‌کند، چه شما به صورت یک کره بچرخانید، چه یک چوب بلند یا ده کره کوچک داشته باشید. او که یاد گرفته است مواد را حفظ کند، این ایده را درک می‌کند که می‌توانید کره‌ای بگیرید، آن را داخل یک سیاهه بچرخانید و سپس آن را به حالت اولیه برگردانید.

 

سپس طبقه‌بندی وجود دارد. هنگامی که پیاژه مجموعه‌ای از مهره‌های سفید و قهوه‌ای ساخته شده از چوب را به کودکان قبل از عمل نشان داد، آن‌ها قادر به تعیین تعداد مهره‌های چوبی بیشتر یا تعداد مهره‌های سفید نیستند. در مرحله عملیاتی مشخص، حل این مشکل ساده می‌شود. چرا؟ خب، کودکان اکنون می‌فهمند که مهره‌های سفید زیرمجموعه یک طبقه بزرگتر است – مهره‌های چوبی – و می‌توانند این اصل طبقه‌بندی را به طور گسترده‌تری اعمال کنند.

اندیشه با رسیدن به بلوغ فکری، به طور فزاینده‌ای انتزاعی می‌شود.

اگر گربه سیاه بزرگ‌تر از گربه سفید باشد و گربه سفید بزرگ‌تر از گربه قهوه‌ای، بزرگترین گربه کدام یک است؟

 

طبق نظریه رشد شناختی پیاژه، توانایی حل این نوع مشکلات ظهور هوش بالغ یا بزرگسال را نشان می‌دهد. این مرحله تعریف شده توسط عملیات رسمی، و آن را در اطراف سن دوازده آغاز می‌شود.

 

برخلاف عملیات مشخص، عملیات رسمی محدود به حل مسائل ملموس مانند شمارش سنگ مرمر روی یک میز نیست – همچنین می‌تواند در مورد مشکلات انتزاعی مانند اندازه‌های نسبی گربه‌های فرضی اعمال شود. به بیان متفاوت، اکنون فکر شروع به درمان افکار می‌کند به عنوان اشیایی که می‌توانند توسط ذهن دست‌کاری شوند.

 

بیایید به سؤالی در مورد اندازه گربه برگردیم که در ابتدای این بخش مطرح کردیم. چگونه حل می‌شود؟ در یک کلام، با مقایسه. استدلال قیاسی با بیان مقدمات آغاز می‌شود. اگر اینها درست باشد، نتیجه می‌شود که نتیجه‌گیری نیز باید درست باشد.

 

با بیان مجدد مسئله گربه با استفاده از نمادها می‌توانیم ببینیم که این چگونه کار می‌کند. الف بزرگتر از ب است. این اولین فرض ماست. مورد دوم: ب از ج بزرگ‌تر است. مقایسه و نتیجه‌گیری: الف از ب و ج بزرگ‌تر است، زیرا این شکل استدلال در مورد مشکلات انتزاعی اعمال می‌شود، پیاژه آن را استدلال فرضی – قیاسی نامید. هنگامی که کودک به این مرحله از رشد می‌رسد، او نیازی به مقایسه سه گربه از نظر جسمی برای تعیین بزرگترین گربه کدام است ندارد.

 

مقایسه البته کامل نیست. اگر مقدمات معیوب باشد، احتمالاً نتیجه‌گیری نیز معیوب خواهد بود. اما پیاژه واقعاً علاقه‌ای به استدلال صحیح نداشت. حرف او این بود که اگر کودکی با به کار بردن استدلال فرضی – قیاسی به نتیجه غلطی برسد، این ساختار تفکر همچنان منطقی خواهد بود.

 

در واقع کار با ایده‌های دروغین یکی دیگر از ویژگی‌های این مرحله از پیشرفت است. بگویید شما یک کودک قبل از عمل با مشکلی روبرو می‌دانید که زغال سنگ سفید است. معمولاً کودک ادعا می‌کند که ذغال سنگ در واقع سفید نیست بلکه سیاه است و برای حل مشکل نمی‌تواند فراتر از این پیشرفت کند. در مقابل، كودكان بزرگ‌تر از عمليات رسمي فرضيه‌ای را تصور مي‌كنند كه تصور نمی‌كنند درست باشد. از نظر پیاژه، توانایی فکر کردن مثل اینکه چیزی درست است دقیقاً نوعی استدلال است که برای کار فیلسوفان و دانشمندان حیاتی است.

خلاصه نهایی

هوش عمل است. برای اینکه بفهمیم جهان چگونه کار می‌کند، باید آن را تحریک کنیم – به معنای واقعی و استعاره‌ای. برخی از مواردی که ما با آن‌ها روبرو می‌شویم را می‌توان با توجه به چیزهایی که قبلاً می‌دانیم درک کرد. دیگران نمی‌توانند. در حالت سابق، ما جذب می‌کنیم. در دومی، ما جای می‌گیریم. این فرایندها نمونه‌هایی از سازگاری فکری با محیط ما است. هر دو افق شناختی ما را گسترش می‌دهند و ما را در چهار مرحله رشد شناختی هدایت می‌کنند تا اینکه در اوایل دوره بلوغ به بلوغ فکری برسیم.

 

این کتاب را می‌توانید در انتشارات چیتگرها تهیه کنید.