آیا می‌توان پذیرفت که انسان موجود اجتماعی است
انسان موجود اجتماعی است یا خیر؟ در برنامه رشد فردی همسویی یا گفت‌وگو با ذینفعان یکی از مراحل مهم و عناصر کلیدی است. ذینفعان ما چه کسانی هستند؟ ذینفعان ما کسانی هستند که در ارتباط با برنامه رشد فردی ما قرار می‌گیرند. آن‌ها می‌توانند در موفقیت این برنامه کمک کنند. و ما می‌توانیم در موفقیت و رشد فردی آن‌ها کمک کنیم.
بنابراین، ما مجموعه‌ای از ذینفعان داریم که از برنامه رشد فردی ما نفع می‌برند. اگر ما بتوانیم عادت‌های خوب‌مان را تقویت یا افزایش بدهیم. و یا اگر بتوانیم عادت‌های بدمان را کاهش دهیم و از بین ببریم. چه کسانی از این تقویت عادت‌ها و یا حذف عادت‌ها استفاده می‌کنند و بهره خواهند برد؟ البته اولین کسی که منفعت می‌برد خود ما هستیم. اما چه افراد دیگری می‌توانند از این محل نفع ببرند و استفاده کنند.
این افراد را ذینفعان می‌نامیم. کسانی که با ما ارتباط دارند. و از محل اجرای برنامه رشد فردی برای آن‌ها هم منفعتی حاصل خواهد شد. و اگر آن‌ها بخواهند رشد کنند ما می‌توانیم به کمک آن‌ها بیاییم. و آن‌ها را کمک کنیم تا بتوانند از محل این رشد آن‌ها هم رشد کنند. بنایراین در اینجا یک پرسش اساسی برای تغییر وجود دارد. آیا انسان موجود اجتماعی است؟
نقش‌های انسان در زندگی
انسان می‌تواند دو نقش را در زندگی ایفا کند. یک نقش، نقش استقلال اوست. مستقل بودن انسان یعنی چه؟ یعنی هر آنچه که دارد انجام می‌دهد اعم از اندیشه، احساسات، کارها و اعمالی که انجام می‌دهد، مسئولیت‌ش مستقلاً به خود او برمی‌گردد. یعنی فرد دیگری نمی‌تواند مسئولیت اندیشه، احساسات یا رفتار، کردار و گفتار او را به عهده بگیرد. او خودش باید پاسخگوی آن‌ها باشد. این موارد می‌تواند مثبت و منفی باشد. هیچ کس دیگری نمی‌تواند پاسخگو و مسئولیت آن را به هیچ عنوان به عهده بگیرد. بنابراین، این نقش مستقل بودن یک انسان را نشان می‌دهد.
اما نقش دیگری نیز انسان دارد. این نقش چیست؟ نقش وابستگی است. نیازهایی که در وجود انسان قرار داده شده است. با این نقش وابستگی بسیار ارتباط پیدا می‌کند. وابستگی یعنی اینکه اگر من به عنوان یک انسان اندیشه‌ای را داشته باشم نه تنها پاسخگوی اندیشه خودم هستم. بلکه اگر این اندیشه روی افراد دیگری تأثیر بگذارد که رفتارها، اندیشه آن‌ها، گفتارها و یا اعمال آن‌ها را در جهت مثبت یا منفی تغییر دهد، این اثرات به من و آن‌ها نیز برمی‌گردد.
بنابراین ما دو نقش را در زندگی ایفا می‌کنیم. یک نقشی که مستقل هستیم. و یک نقشی که وابستگی ایجاد می‌کنیم. پس یک بخشی از رشد ما برمی‌گردد به نقش مستقل بودن ما. اینکه من باید مسئولیت اعمال، عادات، اندیشه‌ها، گفتارها، رفتارها و کردارهای خودم را بپذیرم. و در جهت بهبود و نوآوری‌های بییشتر و تقویت عادت‌های خوب حرکت کنم. اما یک بخش دیگرش این هست که این اندیشه‌ها، عادات، رفتارها، گفتارها و کردارهای من روی آدم‌های دیگر تأثیر می‌گذارد. یا افراد دیگر تأثیر می‌گذارند روی رفتارها، اندیشه‌ها، احساسات، گفتار و اعمال من. انسان موجود اجتماعی
آثار اجتماعی اعمال انسان
آیه ۱۲ سوره یاسین از کتاب آسمانی و مقدس قرآن کریم به این مطلب و موضوع به خوبی اشاره دارد.
ما مردگان را دوباره زنده می‌گردانیم و کردار گذشته و آثار وجودی آینده‌شان همه را ثبت خواهیم کرد. و در لوح محفوظ و روشن خدا همه چیز را به شماره آورده‌ایم.
«آثار وجودی آینده‌شان» اشاره به استقلال ما دارد که اثر بر دیگران خواهد گذاشت. چیزهائی را که باقی گذارده‌اند و بر جای نهاده‌اند. اعم از آثار خیری همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان و دیگر موقوفات خیریه. و آثار بدی همچون غصب املاک و بنای میخانه‌ها و کتاب‌های گمراه‌کننده و طرح‌های استعمارگرانه و پروژه‌های خانمان‌سوز و ستمگرانه. یا عبادات و کارهای نیکی که می‌بایست انجام دهند، ولی نکرده‌اند. و معاصی و کارهای بدی که می‌بایست انجام ندهند، ولی کرده‌اند. انسان موجود اجتماعی
این نشان می‌دهد که پرونده‌ى اعمال و رفتارهای انسان، حتّى پس از مرگ او نیز می‌تواند تا قیامت باز باشد و البته هست. نه فقط اعمال، بلکه همه آثار آن نیز ثبت مى‌شود. و در حساب روز آخرت لحاظ مى‌گردد و جزا داده می‌شود. خواه آثار خیر نظیر وقف و صدقه جاریه و آموختن علم به مردم و … . یا آثار شرّ مثل تأسیس مراکز فحشا باشد. بنابراین، انسان، هم ضامن اعمال خود است (نقش مستقل)، و هم مسئول پیامدهاى آن نیز خواهد بود (نقش وابستگی یا اجتماعی او که باز به استقلال او برمی‌گردد). انسان موجود اجتماعی
انسان، تأثیرگذار یا تأثیرپذیر!
انسان به معنی یک موجود مستقل است. اما چون در بیشتر اوقات اعمال، اندیشه‌ها، رفتارها و احساسات او روی افراد دیگر ممکن است تأثیر بگذارد، یک موجود اجتماعی نامیده می‌شود. و این اجتماعات با توجه به سازوکارها و با توجه به شرایطی است که در این دنیا وجود دارد به عنوان یک موجود اجتماعی هستیم. خیلی اوقات ما می‌توانیم در اجتماعی باشیم و استقلال خودمان را حفظ کنیم. حرف خودمان را بزنیم.
نتیجه آنکه اگرچه ما موجود مستقل هستیم. اما میزان کمی از رشد ما به صورت مستقل اتفاق می‌افتد. بخش عمده‌ای از رشد ما حتی رشد فردی ما و رشد حرفه‌ای ما بستگی دارد به این دارد که چقدر در اجتماعات پیرامونی خودمان تأثیرگذار هستیم یا تأثیرپذیر. حالا چطور تأثیرپذیر هستیم؟ اینکه ما می‌رویم مدرسه‌ای یک سری افراد آنجا هستند با عادت‌هایی که ممکن است خوب باشد یا ممکن است بد باشد. چقدر ما تأثیرپذیریم؟ در رشد فردی ما تأثیر دارد. چقدر ما روی آن‌ها تأثیرگذاریم، روی رشد ما و رشد آن اجتماعات تأثیرگذار است. همینطور در اجتماعات دیگر.
مثل چه اجتماعاتی؟ مثل سازمان شما، مثل دانشگاه، مثل خانواده، مانند محله و همسایگان اطراف شما. مجتمعی که سکونت دارید و زندگی می‌کنید. شهری که در آن زندگی می‌کنید. اینها اجتماع پیرامونی ماست. بنایراین پاسخ به این پرسش کلیدی که «آیا انسان موجود اجتماعی است؟» به این راحتی نیست که بگوییم «بله! یک موجود اجتماعی است». در عین حالی که انسان یک موجود مستقل هست یک موجودی است که وابسته به اجتماع هست. و استقلال‌ش مهم‌تر از موجودیت اجتماعی او است. انسان موجود اجتماعی
مشق تغییر
اکنون می‌خواهیم تمرینی را انجام دهیم. فهرستی از رفتارها یا فعالیت‌های خود را طی هفته گذشته بنویسید. هفته را از همین امروز به قبل در نظر بگیرید. دنبال شنبه نگردید! جلوی هر کدام از آن‌ها نقش‌ها را مشخص کنید. ببینید آیا این کاری که کردید فقط به خودتان برمی‌گردد. یعنی نقش مستقل شما. یا بر دیگران هم اثر دارد و به دیگران هم برمی‌گردد. یعنی نقش اجتماعی یا وابسته شما که نشان می‌دهد انسان موجود اجتماعی است. و ببینید اگر به هر یک از این نقش‌ها برمی‌گردد روی هر کدام چه تأثیری دارد. آیا تأثیر مثبت دارد یا تأثیر منفی. روبروی هر یک از فعالیت‌ها اقدامی را بنویسید که بتواند این تأثیر را تغییر بدهد. اگر منفی هست، بتوانید آن را مثبت کنید. و اگر مثبت هست، آن را بتوانید تأثیرش را بیشتر و تقویت کنید.
