با برف پنج کلاه تفکر خود را تقویت کنید!
پنج کلاه تفکر شما می‌تواند توسط برف تقویت شود. شاید همین ابتدا از عنوان این یادداشت تعجب کردید! برف، تقویت‌کننده پنج کلاه تفکر؟! بله. برف یعنی برنامه رشد فردی که حروف ابتدای واژه‌های آن کلمه اختصاری برف را می‌سازد. و در این سال‌ها آن را ترویج کرده‌ایم. برف مانند برف [زمستانی] ساخت‌یافته، منسجم، منحصربه‌فرد، سفید، روشن و تک‌صفحه‌ای‌ست. اما در اینجا می‌خواهم بیشتر درباره ارتباط بین برف و تفکرات شما صحبت کنم. اجازه بدهید ابتدا ببینیم برف چیست.
برف چیست؟
«برنامه رشد فردی (برف)» راهکاری‌ست که به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های رهبری تغییر و رشد شخصی را تقویت کنید. این راهکار بخشی از «جنبش هارمونی تغییر (جهت)»ست. برف در تعامل با دو راهکار دیگر با عناوین «منظومه جامع مدیریت (نجم)» و «برنامه رشد شرکتی (برش)»ست. مجموعه این راهکارها الگوی هارمونی تغییر جنبشی برای دگرگونی را برای تغییر فردی و سازمانی تشکیل می‌دهد.
بخش اول: معماری زندگی
مرحله ۱: رسالت
مقصد، مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌انداز خود را تعریف و تنظیم کنید.
مرحله ۲: تحلیل
قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها، تهدید‌ها و چالش‌های خود را برای دستیابی به رسالت زندگی‌تان کشف کنید.
مرحله ۳: نقشه
اهداف زندگی‌تان را تعریف و نقشه زندگی خودتان را براساس ارتباط علت و معلولی بین این اهداف ترسیم کنید.
بخش دوم: طرح‌ریزی زندگی
مرحله ۴: کارت
شاخص‌ها و سنجه‌های هدایت زندگی‌تان را تنظیم کنید.
مرحله ۵: همسویی
ذینفعان مختلف را شامل وجودتان، خانواده‌تان، دوستان‌تان، و مدیران‌تان را با رشد خودتان همسو کنید.
مرحله ۶: فعالیت
کارها و ابتکارات‌تان را برای دستیابی به اهداف زندگی اولویت‌گذاری کنید. از امروز برای رسیدن به فردا استفاده کنید.
بخش سوم: اندازه‌گیری زندگی
مرحله ۷: پایش
برای دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان داده و اطلاعات جمع‌آوری کنید. و پایش کنید که به چه میزان به آنها نزدیک شده‌اید.
مرحله ۸: ارزیابی
فرصت‌ها، استعدادها، مهارت‌ها، دانش و شایستگی‌های جدید را ارزیابی کنید و از آنها غفلت نکنید.
مرحله ۹: تغییر
اگر می‌بینید که موانع و سرعت رشد شما کند شده‌ست. یا این مسیر همان مسیری نیست که باید ادامه دهید. مسیر دستیابی به رسالت و رسیدن به اهداف‌تان را تغییر دهید.
این بخش‌های سه‌گانه، مراحل نه‌گانه و عناصر مختلفی که در این برنامه‌ست در بوم زندگی شما خلاصه می‌شود. و می‌تواند سطح و عمق تفکرات شما را بالا ببرد و ارتقاء دهد.
اکنون بیایید ببینیم هر یک از مراحل یا عناصر برنامه رشد فردی (برف) چگونه می‌تواند تفکرات شما را ارتفاع دهد.
پنج کلاه تفکر شما
تفکر یک فرایند ذهنی و عقلی‌ست که براساس شواهد و قراین معلوم می‌خواهد موضوعات مجهول نامعلوم را کشف کند. این شناخت می‌تواند بر روی ابعاد مختلف زندگی شما تأثیرگذار باشد. تفاوت تفکر و فکر آن‌ست که تفکر همانگونه که گفته شد یک فرایندست. اما فکر خروجی و نتیجه این فرایندست که ما را به مقصود می‌رساند. پنج کلاه تفکر
به عنوان مثال، اگر شما با یک موضوع یا مسئله مواجه باشید مجموعه شیوه‌ها را تفکر می‌نامیم که می‌تواند آنها را حل کند. و راهکار یا راه‌حلی که موجب حل آن موضوع یا مسئله شما می‌شود فکر نامیده می‌شود. البته ممکن‌ست با کنکاش و جست‌وجوی بیشتر شما بتوانید تعاریف مختلفی را بیابید. اما آنچه اینجا ذکر شد از نگاه فرایندی به موضوع بود.
از سوی دیگر همین تفکر می‌تواند به اقسام مختلفی تقسیم شود که باز ممکن‌ست تقسیم‌بندی آن متفاوت باشد. اما در اینجا ما به ذکر تقسیم‌بندی پنج‌گانه می‌پردازیم که سایر اقسام تفکر می‌تواند زیرمجموعه این دسته‌بندی قرار گیرد. در اینجا هدف این نیست که در رابطه با خود این تقسیم‌بندی و تعاریف و مفاهیم آن صحبت کنیم. بلکه می‌خواهیم بیش از مفاهیم و تعاریف به شیوه تقویت این تفکرات با استفاده از برنامه رشد فردی (برف) بپردازیم. پنج کلاه تفکر
تفکر منطقی
شواهد، رویدادها و رخدادهای عینی، و قراین آثار و اطلاعات رویدادهای عینی‌ست. حال اگر فرایند تفکری شما مبتنی بر شواهد و قراین منجر به تصمیم و انتخاب شما شود از یک تفکر منطقی پیروی می‌کنید. تفکر منطقی بالاترین سطح تفکری‌ست که جهت و مسیر مشخصی را دنبال می‌کند. در این نوع تفکر هر مرحله به دنبال مرحله قبلی و در توالی یکدیگر هستند. معمولاً در این نوع تفکر سعی بر این‌ست که جنبه‌های مختلف یک موضوع یا مسئله را واکاوی و جست‌وجو کنیم. و تلاش ما بر این‌ست که هیچ گونه اشتباه و خطایی صورت نگیرد.
عناصر و اجزای برنامه رشد فردی (برف) مبتنی بر یک تفکر منطقی به هم متصل شده‌ست. به این معنی که ابتدا شما مبتنی بر یک ارزیابی منطقی در ابعاد ساختاری و محتوایی میزان تغییرتان را اندازه‌گیری می‌کنید (کارنامه تغییر). سپس براساس این کارنامه به نتیجه می‌رسید که بایستی تغییرات عمیق یا جزیی در زندگی خودتان ایجاد کنید. پنج کلاه تفکر
اگر تغییرات عمیق باشد بایستی براساس مراحل ۱ – ۳ برف زندگی‌تان را معماری کنید. رسالت‌تان را بازبینی کنید. براساس آن قوت و ضعف و فرصت و تهدید خودتان را تحلیل کنید. و در نهایت، نقشه جدیدی برای آینده زندگی‌تان طرح‌ریزی و ترسیم کنید. آنگاه مراحل بعدی برنامه براساس این سه مرحله می‌تواند تکمیل شود. اما اگر تغییرات جزیی باشد کافی‌ست چند پارامتر یا عادت را در زندگی تغییر دهید تا به سروسامانی مجدد برسید.
تفکر انتقادی
فردی تفکر انتقادی، یا تفکر نقادانه دارد که قادرست پرسش‌های مناسب بپرسد و اطلاعات مربوطه را جمع‌آوری کند. بسیاری از انسان‌ها هیچ‌گاه این نوع تفکر را یاد نمی‌گیرند. و به همین خاطر خودشان را در معرض انتقاد و گفت‌وگوی خویشتن قرار نمی‌دهند. پرسش‌گری که یکی از مهارت‌های مربیگری‌ست، اساس یک تفکر انتقادی‌ست. حال این پرسش توسط خودتان طرح شود یا دیگران. و هر چقدر پرسش ما قدرتمندتر باشد نقادی ما بیشتر و عمیق‌تر خواهد بود. تفکر انتقادی ما را از جنبه‌های پنهان وجودمان آگاه خواهد کرد که تا آن موقع به آن فکر نکرده بودیم. و همین باعث شناخت و معرفت بیشتر می‌شود. پنج کلاه تفکر
همه مراحل برنامه رشد فردی (برف) می‌تواند این نوع تفکر را در شما تقویت کند. آنجایی‌که مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌اندازتان را براساس علاقه‌مندی، استعدادیابی و شخصیت‌شناسی بررسی می‌کنید. و لایه‌های مختلف درون‌تان را با پرسش‌های مختلف تحلیل می‌کنید. وقتی رسالت‌تان را با این پرسش قدرتمند مشخص می‌کنید که
آیا این رسالت زندگی واقعاً متعلق به من‌ست. و من باید همه تلاش و امکاناتم را برای تحقق آن صرف کنم؟
از طرف دیگر، وقتی با ذینفعانی مانند خانواده، سازمان یا شرکتی که در آنجا کار می‌کنم. و یا در جمع دوستانم گفت‌وگو می‌کنید باید منتظر انتقاداتی باشید که از نگاهی غیر از نگاه شما به برف نگاه می‌اندازند. این مرحله باعث می‌شود تا نه تنها تفکر انتقادی شما تقویت شود بلکه آنها را بیشتر با برنامه خودتان همسو می‌کنید. پنج کلاه تفکر
تفکر خلاقانه
در این دنیا موضوعات مختلفی که با آن سروکار داریم ثابت‌اند. اما ذهنیت یا عینیت این موضوعات همواره در حال تغییر هستند. همین امر باعث پدیدار شدن موضوعات ثابت در ذهنیت‌ها و عینیت‌های متغیر می‌شود. و خلاقیت را شکل می‌دهد. تفکر خلاق به دنبال این‌ست که بتواند با فرایند خارج از عرف و شایع موضوعات مختلف را در قالب‌ها یا همان عینیت‌های جدید به جامعه بشری عرضه و ارائه کند.
به عنوان مثال، انتقال از یک نقطه به نقطه دیگر یک موضوع ثابتی‌ست. این موضوع همواره ذهن آدمی را به خودش مشغول داشته‌ست. حال کارل بنز آن را با خودرو حل می‌کند. کارل ون دریس آن را با دوچرخه حل می‌کند. برادران رایت آن را با هواپیما حل می‌کنند. و گوتلیپ دایملر آن را با موتور سیکلت. ظرفیت بالقوه تفکر خلاق در هر انسانی وجود دارد. فقط بایستی آن را تقویت کند و افزایش دهد.
در برنامه رشد فردی (برف) مهم‌ترین مرحله‌ای که می‌تواند تفکر خلاقانه شما را تقویت کند و رشد دهد. مرحله فعالیت زندگی‌ست که در بخش ابتکارات تعریف می‌شود. ابتکارات یعنی طرح‌ها، پروژه‌ها و برنامه‌هایی مبتنی بر تفکر خلاق که بتواند اهداف شما را برآورده سازد. و شما را به مقصود نهایی برساند که همانا رسالت زندگی شماست. آنچه مهم‌ست اینکه وضعیت موجود شما حاصل تمامی فعالیت‌هایی‌ست که تاکنون انجام داده‌اید. و در این موقعیت قرار گرفته‌اید. پنج کلاه تفکر
اکنون اگر همان فعالیت‌ها را ادامه دهید نه تنها تغییری در مسیر زندگی شما اتفاق نمی‌افتد. بلکه ممکن‌ست پس‌رفت نیز داشته باشید. بنابراین برای رهایی از وضعیت موجود باید فعالیت‌ها و رفتارهایی را عادت خودتان کنید که شباهتی با فعالیت‌ها و رفتارهای گذشته شما ندارد. همین جاست که تفکر خلاق به سراغ شما می‌آید. و می‌خواهد که جور دیگری ببینید و مسیرتان را تغییر دهید.
تفکر تحلیلی
وقتی صحبت از سیستم می‌شود، پای تفکر تحلیلی به میان می‌آید و فکر را درگیر می‌کند. سیستم، مجموعه‌ای از عناصر و اجزاء مختلف‌ست که با یکدیگر ارتباط دارند تا یک هدف مهم را محقق سازند. ساعت یک سیستم‌ست. زیرا چرخ‌دنده‌ها و قطعات مختلف آن در پس پرده با یکدیگر درگیر هستند. تا بتوانند زمان و وقت را به ما نشان دهند. هدف اصلی ساعت نشان دادن وقت‌ست. در یک سیستم هم کارآیی مهم‌ست (انجام درست کار). و هم کارآمدی (انجام کار درست). و عملکرد یعنی انجام درست کار درست! پنج کلاه تفکر
در مسیر زندگی ما نیز مهم‌تر از اینکه ما به جزء جزء زندگی خودمان بپردازیم. بایستی ابتدا به ارتباط بین این اجزاء توجه لازم و کافی را داشته باشیم. هر یک از اجزاء برنامه رشد فردی (برف) با یک نگاه سیستمی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. وقتی شما رسالت‌تان را در مرحله اول تعریف می‌کنید، ارتباط بین قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدید‌ها برای رسیدن به و محقق کردن آن بسیار مهم‌ست. و وقتی می‌خواهید نقشه زندگی خودتان را ترسیم کنید، بایستی این نقشه را براساس تحلیل سیستمی برای رسیدن به رسالت‌تان ترسیم کنید.
سپس شاخص‌های اندازه‌گیری هر یک از اهداف را طراحی و اهداف کوتاه‌مدت روزانه و هفتگی را در ارتباط با این شاخص‌ها روشن و شفاف بسازید. و در نهایت باید ابتکاراتی را خلق کنید که بتواند اهداف و شاخص‌های شما را برآورده سازد. سنجش و پایش برنامه نیز باید به صورت مستمر اتفاق بیفتد تا بدانیم در کجای برنامه و چه عنصری از آن بایستی تغییر کند تا عملکرد کل سیستم زندگی ما به سمت بهبود و بهره‌وری بیشتر حرکت کند. همانطورکه می‌بینید عناصر مختلف برنامه با یک نگاه سیستمی به یکدیگر گره خورده‌اند و ما را در انجام و تقوقیت تفکر تحلیلی کمک می‌کند.
تفکر راهبردی
تفکر راهبردی می‌گوید قبل از اینکه به این موضوع بیاندیشید که چه کارهایی را باید انجام بدهید. باید بیاندیشید که چه کارهایی را انجام ندهید! یعنی مهم‌ترین کارهایی که شما را به مقصد نهایی می‌رساند راهبردی‌ترین کارها خواهد بود. و باید آنها را در اولویت انجام نحست قرار دهید. در تفکر راهبردی شما وارد بازی بین یک یا چند مخاطب خواهید شد تا بتوانید بدون اینکه آسیبی به دیگران بزنید موقعیت برتری را نسبت به آنها انتخاب کنید. پنج کلاه تفکر
بنابراین، انتخاب کلیدواژه اصلی‌ست. و همین انتخاب‌هاست که می‌تواند مسیر شما را به سوی مطلوب کوتاه‌تر کند. این انتخاب‌ها مزیت شما را نسبت به دیگران خواهد ساخت و شما را نسبت به آنها متمایز می‌کند. در واقع، تمایز در تفکر راهبردی یک خروجی استراتژیک‌ست. تقویت تفکر راهبردی به شما کمک می‌کند تا منابع‌تان را صرف مهم‌ترین کارهای‌تان کنید. و از انجام کارهایی با اولویت پایین دوری کنید.
شما با تعریف رسالت زندگی و اهداف مرتبط با آن متمرکز می‌شوید تا متمایز شوید. و همین تمایز کلید پیروزی شما در بازی شلوغ زندگی‌ست. رسالت زندگی که وضعیت مطلوب شما در مسیر تغییرست، راهبردی‌ترین بیانیه شماست. و همواره باید در ذهن و فکر و جان خود تکرار کنید تا ملکه شما شود. به مانند یک استراتژی در انتخاب و تصمیمات شما محوریت قرار گیرد تا از کارهای خرده‌ریزی که دارید برحذر شوید.
بنابراین با طراحی این برنامه یک برنامه راهبردی شخصی تهیه می‌کنید که کاملاً اجرایی‌ست. زیرا هر روز از خود می‌پرسید: «من به کجا روان هستم؟ به کدام مقصد می‌روم؟ به چه چیزی چشم دوخته‌ام؟» رفتارها و فعالیت‌های روزانه‌تان را براساس آن تنظیم و تدوین می‌کنید. مهم‌ترین کارها هستند که شما را به مقصد نهایی رهنمون می‌کنند. بنابراین ابتدا باید قطب‌نمای خودتان را به کار بگیرید، سپس در ادامه ساعت را تنظیم کنید. پنج کلاه تفکر
مشق تغییر
دوره آموزشی برنامه رشد فردی (برف) را دریافت و گوش کنید و یک برف برای خودتان بسازید. ویژگی‌های پنج کلاه تفکر که در این یادداشت به آن اشاره شد را در برنامه‌تان بیابید. و ببنیید چطور می‌توانید در برنامه هفتگی، تقویم‌تان را دگرگون سازید تا این پنج تفکر را در درون‌تان تقویت کنید و بهبود دهید.
