تغییر حرکتی متمرکز، مداوم و ملایم برای دگرگونی
تغییر و دگرگونی حرکتی متمرکز، مداوم و ملایم‌ست برای تبدیل شدن و دگرگونی از وضعیت موجودی که در آن هستیم به وضعیت مطلوبی که در آن می‌خواهیم باشیم. براساس تجاربی که در این چند سال در حوزه آموزش و مشاوره مدیریت داشتم، تعاریف مختلفی را در موضوع تغییر بررسی و تجربه کردم. آنچه مهم به نظر می‌رسد این‌ست که آدمی مهم‌ترین عنصر در رابطه با تغییر و دگرگونی‌ست. حال تغییر می‌خواهد فردی یا حرفه‌ای یا سازمانی باشد.
اگر بخواهیم تغییر و دگرگونی را تعریف کنیم بایستی از جنبه انسانی آن تعریف کنیم و البته بقیه موارد حول محور آن داشته باشیم. از این رو، از نظر الگوی هارمونی تغییر جنبشی برای دگرگونی، بر اساس این تعریف تغییر ۷ عنصر کلیدی دارد که در این یادداشت به آن اشاره می‌کنیم:
۷ عنصر اساسی برای دگرگونی
۱. حرکت
وقتی زندگی را مشاهده می‌کنیم، می‌بینیم که رفتن ما هیچ‌گاه تمام نمی‌شود. یعنی حرکت همیشه هست. حال این حرکت گاهی طبیعی‌ست مانند زمان و عمری که می‌گذرد و ما را یارای سکون آن نیست، یا به اختیار است مانند حرکت به سمت علم بیشتر، کیفیت بهتر، عملکرد بالاتر و چیزهایی از این قبیل. پس اولین عنصر در تغییر حرکت‌ست، اما نه آن حرکت طبیعی و اچباری بلکه حرکتی از روی اختیار و در جهت بهتر شدن. دگرگونی
خیلی اوقات در کارگاه‌هایی که اجرا می‌کنم بعضی می‌گویند: «تغییر مثبت یا منفی»؛ و من پاسخ می‌دهم: «تغییر منفی نداریم! خودتان را رها کنید به طبیعت و روال عادی منفی خواهید رفت.» بنابراین در تغییر منظور ما از تغییر و حرکت حرکتی به اختیار و رو به پیشرفت و بهتر شدن‌ست. رها شدن از قید و بندها به سمت مطلق، از زشتی به زیبایی، از بدی به خوبی، از شر به خیر، از کثرت به وحدت، از شلوغی به آرامش، از ماده به تجرد، از ظلم به عدل، از فقر به بی‌نیازی، از تبعیض به شایستگی، از فساد به صلح، از ظاهر به باطن، از سکون به ثبات، از ظلمت به نور، از جهل به عقلانیت، از گمراهی به رشد، و ده‌ها مورد دیگر که همگی در نفس ما الهام و نهاده شده است: فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا، پس بزه‌کاری و پرهیزکاری‌اش را به او الهام کرد [شمس/۸]. دگرگونی
به این ترتیب اگر حرکت شما آغاز نشود، تغییری نیز در کار نخواهد بود. و اینجاست که شما باید آغاز کنید تا حرکت اتفاق بیفتد و به‌سوی کمال رهسپار شوید. از این رو حرکت اولین و مهم‌ترین عنصری‌ست که باید مدنظر قرار داده شود. دگرگونی
۲. تمرکز
دومین عنصر در تعریف تغییر و دگرگونی، متمرکز بودن‌ست. بارها برای همه ما اتفاق افتاده‌ست که در زندگی فردی، حرفه‌ای یا سازمانی حرکت و تلاش زیادی داشته‌ایم اما منفعت زیادی را کسب نکرده‌ایم. فارغ از اینکه این منفعت مادی یا معنوی باشد، خسته شده‌ایم و کار را هم رها کرده‌ایم. یعنی از حرکت بازایستاده‌ایم. چرا؟ چون تمرکزی برای این حرکت و تلاش نداشته‌ایم. مثال عمومی تمرکز همان ذره‌بینی است که در مقابل نور خورشید قرار می‌دهیم و می‌سوزاند. چرا می‌سوزاند؟ زیرا انرژی همه تشعشعات نور خورشید را در یک نقطه متمرکز، جمع و به شدت انرژی آن نقطه افزایش پیدا می‌کند. دگرگونی
برای اینکه بتوانیم حرکت اختیاری و با اراده ما در زندگی به ثمر بنشیند، باید سیر رفتن یک مسیر مستقیم نباشد. بلکه باید قله یا قله‌هایی را مدنظر داشته باشیم تا برای فتح قله‌ها یکی پس از دیگری حرکت کنیم و از پا نایستیم. بازنشستگی و سکونی نباید در کار باشد. تا اراده هست و می‌توانیم حرکت کنیم باید قله‌ای را در نظر بگیریم. و با تمام توان به سوی آن قله حرکت کنیم تا بیشترین نتیجه و دستاورد اتفاق بیفتد. هر جا می‌بینیم نتیجه کار و تلاش و حرکت ما کم یا صفرست، بدانید که تمرکزی در کار شما نیست. حال چگونه تمرکز پیدا کنیم؟ رسالت شما قله بلندی‌ست که می‌تواند تمرکز شما را هم‌چنان حفظ کند. رسالت قله بزرگ و بلندی که بقیه قله‌ها در راستای رسیدن به آن قله بلندست. دگرگونی
ساده‌ترین پرسشی که می‌توانید از خود بپرسید تا رسالت‌تان را مشخص کنید این‌ست که «من چرا هستم؟» البته اگر بخواهید رسالت فردی خودتان را خلق کنید. اگر بخواهید رسالت سازمانی یا تیمی خودتان را مشخص کنید آنگاه اشتراک بین همه رسالت‌های فردی شما خواهد بود. یعنی «ما چرا هستیم؟» و سپس حرکت شما برای تغییر و دگرگونی متمرکز می‌شود. دگرگونی
۳. مداومت
گفتم حرکت به دو گونه‌ست: طبیعی یا مختار. حرکت طبیعی را گریزی از آن نیست و تغییری اتفاق نخواهد افتاد، اما حرکتی که تغییر را رقم خواهد زد، حرکت با اختیار و اراده‌ست. در حرکت به اجبار و طبیعی مداومت معنی ندارد. هر روز صبح برمی‌خیزیم و خورشید طلوع می‌کند. به سر کار می‌رویم، درس می‌خوانیم و ده‌ها بلکه صدها کار انجام می‌دهیم. تکرار در تکرار و روزها می‌گذرد. همان روزمرگی که داریم. از این رو، مداومت داشتن در حرکت اختیاری‌ست که معنی‌دار می‌شود و شما را به سر منزل مقصود می‌رساند. دگرگونی
مداومت در حرکت یعنی دوام آوردن و خسته نشدن. چه موقعی ما خسته نمی‌شویم؟ موقعی که صرفاً جلوی پای خودمان را نبینیم و به قله بلندی که می‌دانیم باید به بالای آن صعود کنیم چشم بدوزیم. موقعی‌که بتوانیم هر روز کاری که باید انجام دهیم انجام دهیم. و پشت گوش نیندازیم و اهمال‌کاری نکنیم. حتی اگر در همان روز نتایج کوتاه‌مدت آن برای ما ناملموس‌ست و قابل مشاهده نیست. اینجا نقطه بسیار ظریفی دارد. مداومت پشتکار داشتن نیست. پشتکار ویژگی درونی شماست که باعث می‌شود تا در حرکت تغییر مداومت داشته باشید که ویژگی عملی و بیرونی شماست. مداومت شما در انجام یک کار باعث می‌شود مهارت‌های آن کار برای شما افزایش پیدا کند. و همین باعث می‌شود تا با انرژی کمتر و کیفیت بهتری تلاش کنید. و خستگی کمتری را احساس خواهید کرد. دگرگونی
۴. ملایمت
تغییر یک شبه اتفاق نخواهد افتاد. تغییر یک پروژه نیست که یک روزی آغاز شود و روزی دیگر تمام شود و به پایان برسد. اگر چه ما باید در مواقعی موقعیت‌های تثبیت‌شده‌ای برای خودمان مهیا کنیم، اما تغییر یک فرایند همیشگی‌ست، زیرا شرایط محیطی که در آن هستیم ناپایدارست و همواره در حال تغییر و اگر ما با محیط خودمان سازگار نشویم از رشد و تغییر باز خواهیم ماند. از این رو، ملایمت عنصر چهارمی‌ست که باید در تغییر مدنظر شما قرار گیرد. زیرا روندهای بیرونی به ملایمت تغییرات را در خودش جمع می‌کند و به یک باره شما می‌بینید کار از کار گذشته‌ست و شما از حرکت بازمانده‌اید. دگرگونی
ملایمت در حرکت یعنی به آرامی و آهستگی حرکت کنید. نه حرکت‌تان را کند کنید و نه تند. و این یعنی یک عمق‌بخشی برای رسیدن به قله‌ای بلند که شما آن را در جلوی دیدگان‌تان دارید. حرکت برای تغییر باید عمیق باشد زیرا وقتی به قله می‌رسید باید حرف جدیدی برای گفتن داشته باشید. و حرف جدید نیازمند عمیق بودن‌ست. و لازمه عمیق بودن ملایمت در حرکت‌ست. به عنوان مثال، شما وقتی می‌خواهید به یک سخنران عالی تبدیل شوید، باید همه شیوه‌ها و دانش سخنرانی را یاد بگیرید و بدانید. یادگیری این دانش و شیوه‌ها نیازمند زمان زیادی‌ست که باید هر روز به آن اختصاص دهید. این وقت باید به صورت ملایم باشد تا یادگیری به صورت عمیق اتفاق بیفتد وگرنه حرفه‌ای سخنرانی نخواهید کرد. دگرگونی
۵. دگرگونی
داستان تبدیل کرم ابریشم به پروانه زیبا را حتماً شنیده، خوانده یا دیده‌اید. چه اتفاقی در این تغییر می‌افتد؟ یک دگرگونی اتفاق می‌افتد: کرم ابریشم به پروانه‌ای زیبا تبدیل می‌شود. پروانه زیبا هیچ ویژگی مشترکی با کرم ابریشم ندارد. پروانه پرواز می‌کند در حالی‌که کرم ابریشم می‌خزد. پروانه زیباست در حالی‌که کرم ابریشم زشت‌ست. پروانه از شهد گل‌ها تغذیه می‌کند در حالی‌که کرم ابریشم از برگ درختان می‌خورد و بسیاری از ویژگی‌های دیگر. بنابراین در حرکت شما برای تغییر اگر دگرگونی اتفاق نیفتد شما صرفاً زمان و انرژی خود را تلف کرده‌اید و هیچ نتیجه‌ای نخواهید داشت. دگرگونی
دگرگونی به عنوان پنجمین عنصر شاید مهم‌ترین عنصر تغییر باشد. زیرا اگر در فرایند تغییرتان دگرگونی و تبدیلی اتفاق نیفتد جز اتلاف وقت و انرژی فایده دیگری نخواهید داشت. بنابراین دگرگونی یعنی شما در قله یا قله‌هایی که به دست می‌آورید تمامی ویژگی‌هایی که در دامنه و وضعیت موجود (منطقه امن) داشتید از دست داده و به یک آدم دیگر یا سازمان یا تیم دیگری تبدیل شده باشید. اینجا نقطه‌ای‌ست که شما به معنای واقعی هم طعم شیرین تغییر را می‌چشید. و هم شرایط بهتری را تجریه خواهید کرد. دگرگونی
۶. وضعیت موجود
شاید اولین گام حرکت برای تغییر شناخت وضعیت موجودست یا بهتر بگویم معرفت به جایی‌ست که آنجا ایستاده‌ایم. گرانش به وضعیت موجود یا منطقه امن ما بسیار بالاست. چون به آن موقعیت عادت کرده‌ایم و تغییر یعنی همین عادت‌شکنی برای تغییر. اگر شما به وضعیت موجود خودتان که منطقه امن و راحتی شماست به خوبی شناخت پیدا نکنید، نمی‌توانید اولویت‌های‌تان را بشناسید و اگر اولویت‌های‌تان را نشناسید، نمی‌توانید دستورکار درست و مؤثری برای حرکت تغییر خودتان تهیه و تدوین کنید. دگرگونی
برای ششمین عنصر تغییر یعنی وضعیت موجود، شما باید از شیوه خودساخته ما استفاده کنید: کارنامه تغییر. کارنامه تغییر به صورت شفاف و با عدد و رقم به شما می‌گوید در کجا ایستاده‌اید. در این شیوه به صورت سیستماتیک شما هم ساختار زندگی خودتان را ارزیابی خواهید کرد. و هم محتوای زندگی‌تان را، و در نهایت خواهید فهمید که اساساً شما نیازمند تغییر هستید یا خیر. و اگر نیاز به تغییر دارید آیا این تغییر باید عمیق باشد یا سطحی و در چه ابعادی باید آن را آغاز کنید. این کارنامه همواره در طول سفر تغییر باید به‌روزآوری شود تا بدانید در هر مرحله به چه میزان پیشرفت داشته‌اید و چه کاره هستید. دگرگونی
۷. وضعیت مطلوب
قله‌ای که می‌خواهید برسید کجاست؟ همانجا منطقه مطلوب شماست. وضعیت مطلوب یک نقطه نیست. بلکه مجموعه‌ای از نقاطی است که شما باید در آن منطقه فرود بیایید. چتربازی زا در نظر بگیرید که از هواپیما پریده‌ست و بین زمین و آسمان‌ست. باد از هر سو او را این طرف و آن طرف می‌برد. شرایط ناپایدارست و باید از این شایط ناپایدار گذر کند. اما خود را باید به طوری تحت کنترل قرار دهد تا در دایره‌ای فرود آید که پیش‌بینی کرده‌ست. آنجا فقط یک نقطه نیست. بلکه شعاعی از نقاط مختلفی‌ست که می‌داند شرایط پایدار را به ارمغان می‌آورد و البته باید سالم فرود بیاید. دگرگونی
عنصر هفتمی که باید مدنظر قرار دهید وضعیت مطلوب شماست. وضعیت مطلوب جایی‌ست که ایده‌آل شماست. و درآنجا بی هیچ حزن و اندوه و غمی همواره به رشد و بالندگی خودتان فقط می‌اندیشید. هیچ چیز شما را نگران نمی‌کند و با خیال راحت و آسوده از لحظات وجودی خود لذت می‌برید. هر آنچه غیر از این باشد یعنی شما به وضعیت مطلوب خودتان نرسیده‌اید. یعنی به سرمنزل مقصود نرسیده‌اید. آنجا همانجایی‌که در نقطه حرکت در وضعیت موجودمان آن را ترسیم کردیم و می‌خواستیم ویژگی‌های مطلوب را به دست آوریم. ویژگی‌هایی مانند مطلق بودن، زیبایی، خوبی، خیر، وحدت، آرامش، تجرد، عدل، بی‌نیازی، شایستگی، صلح، باطن، ثبات، نور، عقلانیت، رشد، مهربانی، بخشندگی و ده‌ها ویژگی مطلوب دیگر. دگرگونی
مشق تغییر
برای اینکه تغییر و دگرگونی را تمرین کنیم باید این هفت عنصر را در سفر تغییر همواره مدنظر داشته باشیم. بنابراین کافی‌ست به پرسش‌های زیر پاسخ دهید تا ببینید کدامیک از عناصر را دارید و کدامیک را بایستی به دست آورید: دگرگونی
- آیا حرکت تغییر خودتان را برنامه‌ریزی و آغاز کرده‌اید؟ دگرگونی
- آیا برای تغییر خود متمرکز شده‌اید؟
- آیا برای تمرکز خود مداومت دارید؟
- آیا به ملایمت برای تغییر رفتار می‌کنید؟ دگرگونی
- آیا آثاری از دگرگونی در سفر تغییر شما نمایان شده یا در حال نمایان شدن است؟
- آیا وضعیت موجود خود را کاملاً شناسایی و ارزیابی کرده‌اید؟
- آیا وضعیت مطلوب را به صورت شفاف ترسیم و مشخص کرده‌اید؟ دگرگونی
برای آغاز تغییر شما می‌توانید از دوره‌های مختلفی استفاده کنید. ما دوره چعبه ابزار تغییر سطح مقدماتی را به شما پیشنهاد می‌دهیم تا بتوانید شیوه‌ها و ابزارهای تغییر را به صورت سیستماتیک یاد بگیرید. دگرگونی
