دعا می‌تواند قضا و قدر حتمی الهی را دگرگون کند

دعا ابزار رشد فردی و به عنوان یکی از فرصت‌هایی‌ست که به انسان داده شده تا با خالق گفت‌وگو کند. برعکس قرآن، که فرصتی‌ست تا خداوند با ما حرف بزند. در دعا ما از پروردگار می‌خواهیم و در خواندن کتاب مقدس، قرآن، پروردگار از ما می‌خواهد چگونه باشیم. هر دو، نشان از نیازمندی مطلق ما و بی‌نیازی مطلق خداوند برای بهتر شدن‌ست. و دعا استفاده از یک سازوکار و ابزار بسیار عالی و کامل برای گفت‌وگوی این نیازمند مطلق با بی‌نیاز مطلق‌ست. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم دعا چه نقش کلیدی برای رشد فردی ما دارد.

نیاز، خواسته و تقاضا

اگرچه این سه واژه در ظاهر ساده به نظر می‌رسند، اما تفاوت‌های ماهیتی و معنایی بزرگی در پشت آنهاست که تمایز بزرگی بین آنها ایجاد می‌کند.

نیاز

از دیدگاه بازاریابی نیازها الزامات اساسی هستند که برای وجود و بقا ضروری و لازم هستند و این نیازها شامل غذا، لباس و سرپناه می‌باشند. در واقع از منظر بازاریابی محصولاتی که در طبقه نیازها جای می‌گیرند، نیازی به فشار جهت فروش ندارند زیرا مشتریان‌ اقدام به خرید می‌نماید.

خواسته

خواسته‌ها از دیدگاه بازاریابی، یک قدم جلوتر از نیازها هستند و به طور گسترده‌ای به نیازهای انسان بستگی دارند. برای مثال شما نیاز به پاکیزگی دارید، اما من مطمئنم شما با بهترین صابون‌ها حمام می‌کنید. بنابراین خواسته‌ها بخش اجباری از زندگی نیستند. برای مثال یک کودک به شیر نیاز دارد، اما بستنی هم خواسته او هست و می‌خواهد. خواسته‌ها برخلاف نیازها، از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. ما فهرست زیادی از خواسته‌ها داریم که تمایل داریم تا آنها را برآورده کنیم اما نمی‌توانیم.

تقاضا

تقاضا هنگامی اتفاق می‌افتد که شخص چیز ممتاز و ویژه‌ای را می‌خواهد و توانایی برآورده کردن یا خرید آن را نیز دارد. دل‌تان می‌خواهد چه خودرویی داشته باشید؟ مرسدس بنز یا بی‌ام‌دبلیو؟!!! اما آیا واقعاً می‌توانید یک بی‌ام‌دبلیو یا مرسدس بخرید؟ بنابراین، یک گام جلوتر از خواسته‌ها، تقاضاها هستند. این معناشناسی از منظر بازاریابی بود. اما…

با نگاهی دقیق و ژرف‌تر، به این نکته می‌رسیم که در انسان، چیزی به عنوان نیاز وجود دارد. و این نیاز سرچشمه تمام فعالیت‌های اوست. و همین باعث می‌شود تا انسان را به سوی کمال و آرامش هدایت می‌کند. و به رفتار انسان، جهت می‌دهد. و باعث تعادل روانی در فرد می‌شود. این نیاز از منظر دانشمندان اسلامی به عنوان غریزه شناخته می‌شود. بر این اساس، غرایز ما مبتنی بر فطرت ما پایه‌ریزی شده‌ست که حدیث نبوی نیز از آن حکایت دارد که می‌فرماید: «هر طفلی با فطرت به دنیا می‌آید». و همین دلیل وجود نیازها، خواسته‌ها و تقاضاهای ما از تولد تا مرگ‌ست. دعا ابزار رشد فردی

غرایز و چهار هوش انسان

اگر سلسله مقالات چهار هوش خودتان را مدیریت کنید  را مطالعه کرده باشید می‌بینید که ما چهار هوش را برای انسان در آنجا معرفی کرده‌ایم. هوش جسمانی، هوش ذهنی، هوش عاطفی، و هوش معنوی. دعا ابزار رشد فردی

در یک تقسیم‌بندی که در کتب روان‌شناسان اسلامی بر روی مسئله نیاز انجام شده، غرایز را به چهارده دسته تقسیم می‌کنند که عبارت‌اند از:

۱) خودخواهی (حب ذات)، که ریشه حرکت‌های سیاسی و اقتصادی انسان‌ست؛
۲) زیباپسندی، که ریشه فعالیت‌های هنری‌ست؛
۳) کنجکاوی، که ریشه فعالیت‌های فکری و فلسفی‌ست؛
۴) مهرطلبی، که ریشه زندگی خانوادگی و روابط زناشویی و مادر و فرزندست؛
۵) سپاس‌گزاری، که ریشه روانی اخلاق اسلامی‌ست؛
۶) کمال‌جویی، که ریشه حرکت تکاملی انسان‌ست؛
۷) بیم، که ریشه در ترس‌ها و نگرانی‌ها و وحشت و اضطراب‌هاست؛
۸) امید، که ریشه آرزوها و تلاش و مقاومت‌هاست؛
۹) غریزه جنسی، که منشأ تولید نسل‌ست؛
۱۰) گرسنگی، که ریشه فعالیت‌های اقتصادی‌ست؛
۱۱) تشنگی، که ریشه تلاش برای یافتن نوشیدنی‌هاست؛
۱۲) اُنس، که ریشه در فعالیت‌های اجتماعی دارد؛
۱۳) برتری‌جویی، که ریشه سلطه و استکبار و جنگ‌های تهاجمی‌ست؛
۱۴) صیانت نفس، که ریشه جنگ‌های تدافعی دارد. دعا ابزار رشد فردی

ارتباط بین این غرایز با ۴ هوش ما به صورت زیر طبقه‌بندی شود.

هوش جسمی

• جنسی

• گرسنگی

• تشنگی

هوش ذهنی

• خودخواهی (حب ذات)

• کنجکاوی

• بیم

• امید

هوش عاطفی

• زیباپسندی

• مهرطلبی

• اُنس

هوش معنوی

• سپاس‌گزاری

• کمال‌جویی

• برتری‌جویی

• صیانت نفس

موضوع اساسی اینجاست که در رشد فردی بایستی نخست یک تعادل بین این ۴ هوش و غرایز داشته باشیم. و دوم اینکه این غرایز برای مطلوبیت کامل از راه مشروع و درست ارضاء و برآورده شوند. اکنون می‌توانیم نقش دعا ابزار رشد فردی را با این دو عامل، یعنی تعادل و تکامل به خوبی درک کنیم. زیرا خالق و پروردگار ما به درستی از غرایز ما آگاه بوده و به خوبی این غرایز را در وجود ما قرار داده‌ست. دعا می‌تواند چنین نقشی را برای زندگی ما ایفا کند. دعا ابزار رشد فردی

دعاهای روزانه و رشد فردی

اگرچه ما در گفت‌وگوی با پروردگار محدودیتی نداریم. و می‌توانیم به هر زبانی، در هر حالتی و یا هر زمان و مکانی با او صحبت کنیم. اما کمال مطلوب آن‌ست که با بهترین مضامین با او گفت‌وگو کنیم. زیرا او کمال مطلق و خداوند متعال‌ست. از این رو، بهتر‌ست جست‌وجو کنیم ببینیم چه کسانی به عنوان الگو در این مسیر به بهترین وجهی با او گفت‌وگو کرده‌اند. ما هم از آنها پیروی کنیم.

از میان این الگوها، کتاب مقدس، قرآن، به عنوان بهترین الگو می‌تواند مدنظر قرار گیرد. این کتاب بزرگ در بعضی از آیات به ما یاد می‌دهد چگونه با پروردگارمان به وسیله دعا ابزار رشد فردی گفت‌وگو کنیم. از جمله این دعاها، آیاتی‌ست که با ربنا آغاز می‌شود (که البته در این مجال نمی‌توانیم به آن بپردازیم مانند ربنا افرغ علینا صبرا …). خصوصاً آن که با صدای دلنشین و خوشی هم همراه شود (مانند ربنای استاد محمدرضا شجریان).

الگوی دیگر، دعاهایی‌ست که از طرف اولیاء الهی به دست ما رسیده‌ست. که از میان پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی (ع) و حضرت سجاد (ع) از همه مشهورترست. دعا ابزار رشد فردی

با بررسی منابع مختلف از جمله کتاب مشهور مفاتیح الجنان و صحیفه سجادیه دعاهایی را می‌بینیم که برای هر روز آمده‌ست. این دعاها به ازای هر روز از شنبه تا جمعه مضامین بلندی را آورده‌ست. که مبتنی بر همان غرایز ماست که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

در بخشی از دعای روز دوشنبه می‌خوانیم

سپاس و ستایش خدایی را که هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین احدی را گواه نساخت

در بخشی از دعای روز سه‌شنبه می‌خوانیم

ستایش خدای راست و سپاس برازنده او آن‌چنان که شایسته حضرت اوست، ستایش و سپاس بسیار

در بخشی از دعای روز چهارشنبه می‌خوانیم

ستایش و سپاس خدایی راست که شب را جامه و خواب را مایه آرامش و روز را زمینه تکاپو قرار داده، ستایش و سپاس تنها تو را سزاست که مرا از خواب‌گاهم برانگیختی و اگر می‌خواستی خوابم را جاودان می‌ساختی، ستایش و سپاس دائم که هرگز پایان نیابد، و سپاس بیکران که آفریدگان از شمارش آن ناتوانند، …

در بخشی از دعای روز پنجشنبه می‌خوانیم

سپاس خدای را که شب تاریک را با قدرت خودش برد، و روز روشن را به رحمت‌ش آورد و لباس پرفروغ آن را درحالی که قرین نعمت‌ش بودم بر تن من کرد، …

در بخسی از دعای روز جمعه می‌خوانیم

ستایش و سپاس خدایی را که آغاز هستی‌ست پیش از آفرینش و حیات‌بخشی، و پایان هستی‌ست پس از نابودی هرچیزی،

بخشی از دعای روز چهارشنبه می‌خوانیم

خدایا! در چهارشنبه چهار حاجت مرا روا ساز، نیروی‌م را در طاعت خودت و نشاط‌م را در بندگی خویش، و رغبت‌م را در پاداش‌ت و بی‌رغبتی‌ام را در آنچه که موجب عذاب دردناک توست قرار ده، همانا آنچه را بخواهی لطف می‌فرمایی

در بخشی از دعای روز پنجشنبه می خوانیم

بار خدایا در روز پنجشنبه پنج حاجت مرا برطرف نما، که آنها را جز کرم تو گنجایش و جز نعمتهای تو طاقت ندارد: سلامتی که با آن برای انجام طاعتت نیرو گیرم و عبادتی که با آن سزاوار پاداش فراوان تو گردم، و گشایشی در حال، من با روزی حلال و اینکه به من با امن خویش در هنگامه های ترس امنیت دهی، و از هر غم و اندوه کوبنده در دژ استوار خویش پناهم دهی،

در بخشی از دعای روز جمعه می‌خوانیم

بار خدایا! تو را گواه می‌گیرم و تو برای گواهی کافی هستی و گواه می‌گیرم همه فرشتگانت و ساکنان آسمان‌هایت و نگهبانان عرش‌ت و رسولان و پیامبرانی که برانگیختی، و انواع مخلوقات که آفریدی (همه و همه را گواه می‌گیرم) بر اینکه باور دارم که همانا تویی خدا، شایسته پرستشی جز تو نیست. یگانه‌ای؛ شریکی نداری و بی‌همتایی و تخلف و تبدیلی در گفتارت نیست

مشق تغییر

دعاهای روزانه را از طریق کتاب مفاتیح ‌الجنان به صورت روزانه مرور کنید. و به مفاهیم بلند آن بیاندیشید. تجربه خودتان را با ما در اینجا به اشتراک بگذارید. دعا ابزار رشد فردی