با برف پنج کلاه تفکر خود را تقویت کنید!

پنج کلاه تفکر شما می‌تواند توسط برف تقویت شود. شاید همین ابتدا از عنوان این یادداشت تعجب کردید! برف، تقویت‌کننده پنج کلاه تفکر؟! بله. برف یعنی برنامه رشد فردی که حروف ابتدای واژه‌های آن کلمه‌ای اختصاری برف را ساخته است. و در این سال‌ها آن را ترویج کرده‌ایم. برف مانند برف [زمستانی] ساخت‌یافته، منسجم، منحصربه‌فرد، سفید، روشن و تک‌صفحه‌ای است. اما در اینجا می‌خواهم بیشتر درباره‌ی ارتباط بین برف و تفکرات شما صحبت کنم. اجازه بدهید ابتدا ببینیم برف چیست.

برف چیست؟

«برنامه رشد فردی (برف)» راهکاری است که به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های رهبری تغییر و رشد شخصی را تقویت کنید. این راهکار بخشی از «جنبش هارمونی تغییر (جهت)» است. برف در تعامل با دو راهکار دیگر با عناوین «منظومه جامع مدیریت (نجم)» و «برنامه رشد شرکتی (برش)» است. مجموعه این راهکارها الگوی هارمونی تغییر جنبشی برای دگرگونی را برای تغییر فردی و سازمانی تشکیل می‌دهد.

بخش اول: معماری زندگی‌

مرحله ۱: رسالت زندگی

مقصد، مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌انداز خود را تعریف و تنظیم کنید.

مرحله ۲: تحلیل زندگی

قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها، تهدید‌ها و چالش‌های خود را برای دستیابی به رسالت زندگی‌تان کشف کنید.

مرحله ۳: نقشه زندگی

اهداف زندگی‌تان را تعریف و نقشه‌ی زندگی خود را براساس ارتباط علت و معلولی بین این اهداف ترسیم کنید.

بخش دوم: طرح‌ریزی زندگی

مرحله ۴: کارت زندگی

شاخص‌ها و سنجه‌های هدایت زندگی خود را تنظیم کنید.

مرحله ۵: همسویی زندگی

ذینفعان مختلف را شامل وجودتان، خانواده‌تان، دوستان‌تان، و مدیران‌تان را با رشد خود همسو کنید.

مرحله ۶: فعالیت زندگی

کارها و ابتکارات خود را برای دستیابی به اهداف زندگی اولویت‌گذاری کنید. از امروز برای رسیدن به فردا استفاده کنید.

بخش سوم: اندازه‌گیری زندگی

مرحله ۷: پایش زندگی

برای دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان داده و اطلاعات جمع‌آوری کنید. و پایش کنید که به چه میزان به آنها نزدیک شده‌اید.

مرحله ۸: ارزیابی زندگی

فرصت‌ها، استعدادها، مهارت‌ها، دانش و شایستگی‌های جدید را ارزیابی کنید و از آنها غفلت نکنید.

مرحله ۹: تغییر زندگی

اگر می‌بینید که موانع و سرعت رشد شما کند شده است. یا این مسیر همان مسیری نیست که باید ادامه دهید. مسیر دستیابی به رسالت و رسیدن به اهداف‌تان را تغییر دهید.

این بخش‌های سه‌گانه، مراحل نه‌گانه و عناصر مختلفی که در این برنامه است در برف خلاصه شده است. و می‌تواند سطح و عمق تفکرات شما را بالا ببرد و ارتقاء دهد.

اکنون بیایید ببینیم هر یک از مراحل یا عناصر برنامه رشد فردی (برف) چگونه می‌تواند تفکرات شما را ارتفاع دهد.

پنج کلاه تفکر شما

تفکر یک فرایند ذهنی و عقلی است که براساس شواهد و قراین معلوم می‌خواهد موضوعات مجهولِ نامعلوم را کشف کند. این شناخت می‌تواند بر روی ابعاد مختلف زندگی شما تأثیرگذار باشد. تفاوت تفکر و فکر آن است که تفکر همانگونه که گفته شد یک فرایند است. اما فکر خروجی و نتیجه این فرایند است که ما را به مقصود می‌رساند.

به عنوان مثال، اگر شما با یک موضوع یا مسئله مواجه باشید مجموعه شیوه‌ها را تفکر می‌نامیم که می‌تواند آن‌ها را حل کند. و راهکار یا راه‌حلی که موجب حل آن موضوع یا مسئله شما می‌شود فکر نامیده می‌شود. البته ممکن است با کنکاش و جست‌وجوی بیشتر شما بتوانید تعاریف مختلفی را بیابید. اما آنچه اینجا ذکر شد از نگاه فرایندی به موضوع بود.

از سوی دیگر همین تفکر می‌تواند به اقسام مختلفی تقسیم شود که باز ممکن است تقسیم‌بندی آن متفاوت باشد. اما در اینجا ما به ذکر تقسیم‌بندی پنج‌گانه می‌پردازیم که سایر اقسام تفکر می‌تواند زیرمجموعه‌ی این دسته‌بندی قرار گیرد. در اینجا هدف این نیست که در رابطه با خود این تقسیم‌بندی و تعاریف و مفاهیم آن صحبت کنیم. بلکه می‌خواهیم بیش از مفاهیم و تعاریف به شیوه‌ی تقویت این تفکرات با استفاده از برنامه رشد فردی (برف) بپردازیم.

تفکر منطقی

شواهد، رویدادها و رخدادهای عینی، و قراین آثار و اطلاعات رویدادهای عینی است. حال اگر فرایند تفکری شما مبتنی بر شواهد و قراین منجر به تصمیم و انتخاب شما شود از یک تفکر منطقی پیروی می‌کنید. تفکر منطقی بالاترین سطح تفکری است که جهت و مسیر مشخصی را دنبال می‌کند. در این نوع تفکر هر مرحله به دنبال مرحله قبلی و در توالی یکدیگر هستند. معمولاً در این نوع تفکر سعی بر این است که جنبه‌های مختلف یک موضوع یا مسئله را واکاوی و جست‌وجو کنیم. و تلاش ما بر این است که هیچ گونه اشتباه و خطایی صورت نگیرد.

عناصر و اجزای برنامه رشد فردی (برف) مبتنی بر یک تفکر منطقی به هم متصل شده است. به این معنی که ابتدا شما مبتنی بر یک ارزیابی منطقی در ابعاد ساختاری و محتوایی میزان تغییر خود را اندازه‌گیری می‌کنید (کارنامه تغییر). سپس براساس این کارنامه به نتیجه می‌رسید که بایستی تغییرات عمیق یا جزیی در زندگی خود ایجاد کنید.

اگر تغییرات عمیق باشد بایستی براساس مراحل ۱ – ۳ دوباره زندگی خود را معماری کنید. رسالت خود را بازبینی کنید. براساس آن قوت و ضعف و فرصت و تهدید خود را تحلیل کنید. و در نهایت، نقشه‌ی جدیدی برای آینده‌ی زندگی خود طرح‌ریزی و ترسیم کنید. آنگاه مراحل بعدی برنامه براساس این سه مرحله می‌تواند تکمیل شود. اما اگر تغییرات جزیی باشد کافی است چند پارامتر یا عادت را در زندگی تغییر دهید تا به سروسامانی مجدد برسید.

تفکر انتقادی

فردی تفکر انتقادی، یا تفکر نقادانه دارد که قادر است پرسش‌های مناسب بپرسد و اطلاعات مربوط را جمع‌آوری کند. بسیاری از انسان‌ها هیچ‌گاه این نوع تفکر را یاد نمی‌گیرند. و به همین خاطر خود را در معرض انتقاد و گفت‌وگوی خویشتن قرار نمی‌دهند. پرسش‌گری که یکی از مهارت‌های مربیگری است، اساس یک تفکر انتقادی است. حال این پرسش توسط خود طرح شود یا دیگران. و هر چقدر پرسش ما قدرتمندتر باشد نقادی ما بیشتر و عمیق‌تر خواهد بود. تفکر انتقادی ما را از جنبه‌های پنهان وجود خود آگاه خواهد کرد که تا آن موقع به آن فکر نکرده بودیم. و همین باعث شناخت و معرفت بیشتر می‌شود.

همه‌ی مراحل برنامه رشد فردی (برف) می‌تواند این نوع تفکر را در شما تقویت کند. آنجایی که مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌انداز خود را براساس علاقه‌مندی، استعدادیابی و شخصیت‌شناسی بررسی می‌کنید. و لایه‌های مختلف درون خود را با پرسش‌های مختلف تحلیل می‌کنید. وقتی رسالت خود را با این پرسش قدرتمند مشخص می‌کنید که که

آیا این رسالت زندگی واقعاً متعلق به من است. و من باید همه تلاش و امکانات خود را برای تحقق آن صرف کنم؟

از طرف دیگر، وقتی با ذینفعانی مانند خانواده، سازمان یا شرکتی که در آنجا کار می‌کنم. و یا در جمع دوستانم گفت‌وگو می‌کنید باید منتظر انتقاداتی باشید که از نگاهی غیر از نگاه شما به برف نگاه می‌اندازند. این مرحله باعث می‌شود تا نه تنها تفکر انتقادی شما تقویت شود بلکه آن‌ها را بیشتر با برنامه‌ی خود همسو می‌کنید.

تفکر خلاقانه

در این دنیا موضوعات مختلفی که با آن سروکار داریم ثابت‌اند. اما ذهنیت یا عینیت این موضوعات همواره در حال تغییر هستند. همین امر باعث پدیدار شدن موضوعات ثابت در ذهنیت‌ها و عینیت‌های متغیر می‌شود. و خلاقیت را شکل می‌دهد. تفکر خلاق به دنبال این است که بتواند با فرایند خارج از عرف و شایع موضوعات مختلف را در قالب‌ها یا همان عینیت‌های جدید به جامعه بشری عرضه و ارائه کند.

به عنوان مثال، انتقال از یک نقطه به نقطه دیگر یک موضوع ثابتی است. این موضوع همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته است. حال کارل بنز آن را با خودرو حل می‌کند. کارل ون دریس آن را با دوچرخه حل می‌کند. برادران رایت آن را با هواپیما حل می‌کنند. و گوتلیپ دایملر آن را با موتور سیکلت. ظرفیت بالقوه تفکر خلاق در هر انسانی وجود دارد. فقط بایستی آن را تقویت کند و افزایش دهد.

در برنامه رشد فردی (برف) مهم‌ترین مرحله‌ای که می‌تواند تفکر خلاقانه شما را تقویت کند و رشد دهد. مرحله فعالیت زندگی است که در بخش ابتکارات تعریف می‌شود. ابتکارات یعنی طرح‌ها، پروژه‌ها و برنامه‌هایی مبتنی بر تفکر خلاق که بتواند اهداف شما را برآورده سازد. و شما را به مقصود نهایی برساند که همانا رسالت زندگی شما است. آنچه مهم است آن است که وضعیت موجود شما حاصل تمامی فعالیت‌هایی است که تاکنون انجام داده‌اید. و در این موقعیت قرار گرفته‌اید.

اکنون اگر همان فعالیت‌ها را ادامه دهید نه تنها تغییری در مسیر زندگی شما اتفاق نمی‌افتد. بلکه ممکن است پس‌رفت نیز داشته باشید. بنابراین برای رهایی از وضعیت موجود باید فعالیت‌ها و رفتارهایی را عادت خود کنید که شباهتی با فعالیت‌ها و رفتارهای گذشته شما ندارد. همین جا است که تفکر خلاق به سراغ شما می‌آید. و می‌خواهد که جور دیگری ببینید و مسیر خود را تغییر دهید.

تفکر تحلیلی

وقتی صحبت از سیستم می‌شود، پای تفکر تحلیلی به میان می‌آید و فکر را درگیر می‌کند. سیستم، مجموعه‌ای از عناصر و اجزاء مختلف که با یکدیگر ارتباط دارند تا یک هدف مهم را محقق سازند. ساعت یک سیستم است. زیرا چرخ‌دنده‌ها و قطعات مختلف آن در پس پرده با یکدیگر درگیر هستند. تا بتوانند زمان و وقت را به ما نشان دهند. هدف اصلی ساعت نشان دادن وقت است. در یک سیستم هم کارآیی مهم است (انجام درست کار). و هم کارآمدی (انجام کار درست). و عملکرد یعنی انجام درست کار درست!

در مسیر زندگی ما نیز مهم‌تر از اینکه ما به جزء جزء زندگی خود بپردازیم. بایستی ابتدا به ارتباط بین این اجزاء توجه لازم و کافی را داشته باشیم. هر یک از اجزاء برنامه رشد فردی (برف) با یک نگاه سیستمی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. وقتی شما رسالت خود را در مرحله اول تعریف می‌کنید، ارتباط بین قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدید‌ها برای رسیدن به و محقق کردن آن بسیار مهم است. و وقتی می‌خواهید نقشه زندگی خود را ترسیم کنید، بایستی این نقشه را براساس تحلیل سیستمی برای رسیدن به رسالت خود ترسیم کنید.

سپس شاخص‌های اندازه‌گیری هر یک از اهداف را طراحی و اهداف کوتاه‌مدت روزانه و هفتگی را در ارتباط با این شاخص‌ها روشن و شفاف بسازید. و در نهایت باید ابتکاراتی را خلق کنید که بتواند اهداف و شاخص‌های شما را برآورده سازد. سنجش و پایش برنامه نیز باید به صورت مستمر اتفاق بیفتد تا بدانیم در کجای برنامه و چه عنصری از آن بایستی تغییر کند تا عملکرد کل سیستم زندگی ما به سمت بهبود و بهره‌وری بیشتر حرکت کند. همانطور که می‌بینید عناصر مختلف برنامه با یک نگاه سیستمی به یکدیگر گره خورده‌اند و ما را در انجام و تقوقیت تفکر تحلیلی کمک می‌کند.

تفکر راهبردی

تفکر راهبردی می‌گوید قبل از اینکه به این موضوع بیاندیشید که چه کارهایی را باید انجام بدهید. باید بیاندیشید که چه کارهایی را انجام ندهید! یعنی مهم‌ترین کارهایی که شما را به مقصد نهایی می‌رساند راهبردی‌ترین کارها خواهد بود. و باید آن‌ها را در اولویت انجام نحست قرار دهید. در تفکر راهبردی شما وارد بازی بین یک یا چند مخاطب خواهید شد تا بتوانید بدون اینکه آسیبی به دیگران بزنید موقعیت برتری را نسبت به آن‌ها انتخاب کنید.

بنابراین، انتخاب کلیدواژه‌ی اصلی است. و همین انتخاب‌ها است که می‌تواند مسیر شما را به سوی مطلوب کوتاه‌تر کند. این انتخاب‌ها مزیت شما را نسبت به دیگران خواهد ساخت و شما را نسبت به آن‌ها متمایز می کند. در واقع، تمایز در تفکر راهبردی یک خروجی استراتژیک است. تقویت تفکر راهبردی به شما کمک می‌کند تا منابع خود را صرف مهم‌ترین کارهای خود کنید. و از انجام کارهایی با اولویت پایین دوری کنید.

شما با تعریف رسالت زندگی و اهداف مرتبط با آن متمرکز می‌شوید تا متمایز شوید. و همین تمایز کلید پیروزی شما در بازی شلوغ زندگی است. رسالت زندگی که وضعیت مطلوب شما در مسیر تغییر است، راهبردی‌ترین بیانیه شماست. و همواره باید در ذهن و فکر و جان خود تکرار کنید تا ملکه شما شود. به مانند یک استراتژی در انتخاب و تصمیمات شما محوریت قرار گیرد تا از کارهای خرده‌ریزی که دارید برحذر شوید.

بنابراین با طراحی این برنامه یک برنامه راهبردی شخصی تهیه می‌کنید که کاملاً اجرایی است. زیرا هر روز از خود می‌پرسید: «من به کجا روان هستم؟ به کدام مقصد می‌روم؟ به چه چیزی چشم دوخته‌ام؟» رفتارها و فعالیت‌های روزانه خود را براساس آن تنظیم و تدوین می‌کنید. مهم‌ترین کارها هستند که شما را به مقصد نهایی رهنمون می‌کنند. بنابراین ابتدا باید قطب‌نمای خود را به کار بگیرید، سپس در ادامه ساعت را تنظیم کنید.

مشق تغییر

دوره‌ی آموزشی رایگان برنامه رشد فردی (برف) را دریافت و گوش کنید و یک برف برای خود بسازید. ویژگی‌های پنج کلاه تفکر که در این یادداشت به آن اشاره شد را در برنامه‌ی خود بیابید. و ببنیید چطور می‌توانید در برنامه هفتگی، تقویم خود را دگرگون سازید تا این پنج تفکر را در درون خود تقویت کنید و بهبود دهید.