همه‌گیری کروناویروس منجر به تغییر و دگرگونی بسیاری از انگاره‌ها می‌شود
کرونا ویروس منحوسی که از شش ماه قبل ابتدا در ووهان چین پدیدار شد. و اکنون به صورت اپیدمی کل کشورهای دنیا را درگیر خود کرده است. اینکه چه شد تا ویروس کرونا به وجود آمد اگرچه مهم است (برخی می‌گویند منشاء آن حیوانی است و برخی دیگر می‌گویند آزمایشگاهی). اما اثرات و تبعات ناشی از گسترش و شیوع بسیار بالای آن مهم‌تر از خود ویروس است. (ناقل ویروس می‌تواند تا ۱۰۰ نفر را مبتلا کند!)
کرونا، ویروسی با اندازه نانومیکرونی و هوشمند و با وزن کل کمتر از ۵ گرم در سراسر دنیا همه چیز را تحت تأثیر خویش قرار داده است. نظام سلامت و بهداشت جهانی با بحران مواجه شده است. اقتصاد و کسب‌وکارها را زمین‌گیر کرده است. سیاست کشورها را به هم ریخته است. آدم‌ها را خانه‌نشین نموده است. و می‌رود تا فرهنگ و اجتماع سراسر دنیا را از بنیان دچار ذگرگونی کند. در این یادداشت کوتاه می‌خواهیم عامل تغییردهنده‌ای به نام کرونا را با تغییر و دگرگونی بررسی کنیم.
تغییر چیست؟
تغییر فرایندی است که از موقعیت موجود آغاز می‌شود و همواره در مسیر موقعیت مطلوب به پیش می‌رود. این فرایند با حرکتی متمرکز، مداوم و ملایم باعث رشد و دگرگونی است. در این تعریف، سه عنصر حائز اهمیت است. اینکه کجا هستید (موقعیت موجود). کجا می‌خواهید باشید (موقعیت مطلوب). و اینکه چگونه می‌خواهید این راه را طی کنید (برنامه گذار). در این مسیر سه ویژگی اصلی نیز باید همواره مدنظر ما باشد: تمرکز، مداومت و ملایمت.
در کتاب هفت شهر تغییر ما از هفت ایستگاه مختلف برای طی کردن مسیر دگرگونی گفتیم. و اینکه تغییر یک شبه اتفاق نمی‌افتد. این مسیر شامل سیز کردن و رسیدن به موقعیت مطلوب است (منحنی مسیر) و صیر کردن و شدن از پایین‌ترین مرنبه حیوانی به بالاترین رتبه آدمی است (مثلث تکامل). بنابراین سفر تعییر ما دو بُعد دارد: بعد ساختاری و بعد محتوایی.
انسان مهم‌ترین عامل تغییر
در این مسیر، مهم‌ترین و پیچیده‌ترین عاملی که باید تغییر کند خود آدمی است. زیرا بقیه عوامل اگرجه در تغییر سخت و پیچیده هستند به اندازه تغییر آدمی سخت و پیچیده نیست. به همین خاطر ما از تغییر معنای رشد (که مبنای وجودی و حرکت جوهری است) را مدنظر داریم. نه اینکه شما صرفاً تغییراتی ظاهری را مدنظر داشته باشید. تغییرات ظاهری مانند لاغر یا چاق شدن، بهبود وضعیت مالی و ثزوتمندتر شدن، و چیزهایی از این قبیل در بییرون از شما اتفاق می‌افتد. و البته اثرات آن در وجود شما منعکس می‌شود.
تغییرات ظاهری در طول و عرض زندگی شکل می‌گیرد و محدود است. اما تغییرات باطنی که رشد ما را رقم می‌زند، همواره در درون وجود ما در جریان است، به زندگی ما عمق می‌دهد و نامحدود است. در طول مسیر تغییر هم بایستی از نظر ساختاری و ظاهری دچار دگرگونی شویم. و هم از نظر محتوایی و باطنی. تغییر به صورت تک‌بُعدی مسلماً به ما آسیب خواهد زد و تعادل ما را به هم می‌زند.
سطوح اداره کردن و تغییر
اکنون یک عامل تغییر بیرونی به نام ویروس کرونا برای همه ما در سراسر جهان اتفاق افتاد که غیرقابل‌پیش‌بینی بود. همین عامل اگر به درستی شناسایی و استفاده شود می‌تواند مبنای رشد آدمی از سطحی به سطح دیگر باشد. اگر در سطح ریاست هستید این ویروس به ما یاد می‌دهد هر چقدر هم که مقتدر و دیکتاتور باشید. و به دیگران بخواهید دستور بدهید یک روز اسیر همین دستورات و اقندار خود خواهید شد.
اگر در سطح مدیریت هستید این ویروس به ما یاد می‌دهد که هر سیستم و نظام منظم و باانضباطی هم داشته باشید یک روز می‌تواند ناکارآمد باشد. و به بهره‌وری پایین سقوط کند. اگر در سطح رهبری هستید و اهداف و چشم‌اندازهای بلندی دارید. و به آن‌ها فکر می‌کنید این عامل می‌تواند ما را از این اهداف و چشم‌اندازها نگه دارد.
و اگر در سطح مربی هستید و به پرورش دیگران کمک می‌کنید کرونا به ما می‌آموزد که قبل از پرورش دیگران به خودمان برسیم. و برای پرورش و تهذیب و تربیت عملی خود قدم‌های اساسی را برداریم. برای اینکه از کرونا استفاده لازم را داشته باشیم بایستی فرایند تغییر و دگرگونی را در خودمان نهادینه کنیم. چه این تغییر شکننده و سنگین باشد یا سبک و ملایم. اکنون این فرایند را با طعم کرونا با هم مرور کنیم.
ارزیابی
اولین گام برای اینکه بدانیم کجا هستیم و چه کاری باید انجام دهیم، ارزیابی وضعیت موجود است. باید ببینید کرونا با شما چه کار کرده است. و اگر کرونای دیگری یا عامل تغییر دیگری مانند کرونایی دوباره اتفاق بیفتد باید چه کار کنید. این ارزیابی می‌تواند هم در قلمرو شخصی (فردی و حرفه‌ای) و یا در قلمرو جمعی (خانواده، تیم، گروه، سازمان، و محلی) صورت گیرد. در اینجا دو ساختار ارزیابی برای فردی مدنظر می‌تواند باشد.
پرسش‌های ساختار اول از شما می‌پرسد که در برابر سیل تغییرات یک عامل تغییر مانند کرونا ایجاد کرده یا می‌کند. شما چه ساختار منعطف یا سلبی دارید. و در ساختار ارزیابی دوم نیز می‌گوید شما در چه ابعادی از چرخه زندگی در برابر این عامل تغییر شکننده یا مقاوم هستید. مجموعه این ارزیابی برای شما مشخص می‌کند که در چه محدوده‌ای از نغییر هستید. نیازی به تغییر ندارید (محدوده سبز). نیاز به تغییر متوسط دارید (منطقه زرد). و نیاز شدیدی به تغییر دارید (منطقه قرمز).
برنامه گذار
پس از ارزیابی باید برنامه‌ای را برای دستیابی به قله مطلوب یا موقعیت آرمانی‌تان ایستگاه به ایستگاه طی کنید. ابتدا باید تغییر را بپذیرید. پذیرش تغییر به معنی این است که تغییر شذنی است تا ترس شما از تغییر کاهش پیدا کند و از بین برود. پذیرش اینکه اکنون در دوره‌ای هستیم که باید کرونا را به عنوان یک واقعیت مسلم قبول کنیم. این مسئله را باید حل و نباید از دست آن فرار کنیم.
کرونا آمد و ارزیابی‌ها نشان می‌داد که به زودی همه‌گیری و شیوع جهانی اتفاق خواهد افتاد. برخی از کشورها سریع آن را پذیرفتند و در مقابل آن واکنش نشان دادند. و برخی دیگر نیز اگرچه پذیرفتند اما دیر. و این تأخیر همه چیز را بدتر و بدتر کرد. وقتی پذیرفتید که تغییر شدنی است برای این شدن و رسیدن، باید یک چشم‌انداز جدیدی را ترسیم کنید و بیافرینید. چشم‌انداز اولین گامی است که شما برمی‌دارید تا به سمت قله مطلوب حرکت را آغاز کنید. چشم‌اندازی که باید براساس اتفاقات به وجود آمده در رابطه با کرونا روی داده است.
سپس برای دستیابی به این چشم‌انداز باید شناخت کاملی از خود و اطراف‌تان به دست آورید. آسیب‌های شما از کرونا چه بوده است؟ از کجاها ضربه خورده‌اید؟ قوت‌های شما در مقابله با این پدیده شوم چیست؟ چه فرصت‌هایی در این شیوع و همه‌گیری نهفته است. و در آخر چه تهدیدهایی دارد. این موارد را دسته‌بندی و تحلیل کنید. این شناخت به شما نشان می‌دهد که از تجربه حال حاضر برای آینده استفاده کنیم.
سپس مبتنی بر این شناخت کامل، نقشه راه آینده خود را ببینید. اهداف شما در این نقشه راه، عوامل کلیدی موفقیت‌تان برای رسیدن به قله مطلوب است. و رابطه علت و معلولی بین این اهداف نقشه راهی است تا بهتر و بیشتر از زمان کوتاه خود در این جهان استفاده کنید.
همراهی دیگران برای شتاب دگرگونی
مهم‌ترین نقطه‌ای که می‌تواند تغییر شما را شتاب دهد و رشد فزاینده ایجاد کند، همراهی دیگران است. در شیوع کرونا وقتی دولت دست یاری و همراهی برای جلوگیری از شیوع به سوی مردم دراز کرد. خصوصاً در تعطیلات نوروزی که باید در خانه بنشینند، رعایت نکردند و به مسافرت رفتند و نتایج آن را هم دیدیم.
البته بحث در این همراهی زیاد است که خود یک یادداشت دیگری را می‌طلبد. اما بعداً دیدیم که قرنطینه و سخت‌گیری‌ها آغاز شد. پس شما برای اجرای تغییر بایستی دیگران را با شیوه‌های مختلف همراه کنید. اکنون باید فعالیت‌های روزانه را طوری اجرا کنید که تغییرات و نتایج آن برای شما مشهود و ملموس شود. رسیدن به چشم‌اندازتان بدون تغییر در فعالیت‌های روزانه میسر نیست. اگر کسب‌وکارتان سنتی بوده است و اکنون بیش از ۲ ماه است که به واسطه کرونا فروش ندارید. پس باید فعالیت جدیدی را برای تغییر در شیوه فروش خود داشته باشید مانند فروش اینترنتی یا تلفنی. یا فعالیت‌های فعلی را بهبود دهید.
اگر الان مشتری شما خانه‌نشین شده است و دیگر سراغ شما را نمی‌گیرد. آیا اطلاعات تماسی از آن‌ها دارید تا نیازهای آن‌ها برطرف کنید و یا چیزهایی از این قبیل. نکته آخر هم اینکه با اجرای فعالیت‌ها و کارهای اصلاحی و نوآورانه باید آن‌ها را پایش کنید که آیا در حال انجام هستند یا خیر. چند درصد پیشرفت داشته است. و آیا این فعالیت‌ها نقشه راه شما را اجرایی خواهد کرد. و اهداف شما محقق خواهد شد. هر تجربه چه مثبت یا منفی برای ما یادگیری خواهد داشت تا بتوانیم در وقت مقتضی از این یادگیری‌ها استفاده کنیم. اما تجربه موقعی به یادگیری تبدیل می‌شود که در پس هر تجربه شکست یا موفقیت تحلیل درستی از آن داشته باشیم. بدون تحلیل تجارب ما عملاً یادگیری نخواهیم داشت.
قله مطلوب
قله مطلوب جایی است که اگر شما ایستگاه‌های برنامه گذار را به خوبی و درستی طی کنید به آنجا می‌رسید. اما نباید تصور شود که این نهایت چیزی است که ما دنبال آن بودیم. فقط تغییرات انجام گرفته و اجرا شده به پایداری نسبی رسیده‌اند. در واقع شما مأموریتی را به انجام رسانده‌اید یا جایگاه جدیدی را تصاحب کردید. این پایداری نسبی به این معنی است که شما اگر با یک بحران دیگری مانند کرونا مواجه شوید یاد گرفته‌اید که چگونه بتوانید با بحران مواجه شوید تا کمترین اسیب را ببینید. بنابراین، قله مطلوب جایی است که فعالیت‌هایی که قبلاً جسته گریخته انجام می‌دادید یا اصلاً انجام نمی‌دادید. عادت‌های روزمره شما شود و با کمترین انرژی از شما به انجام برسد.
مشق تغییر
در این یادداشت شما با یک فرایند هفت مرحله‌ای برای یادگیری از بحران کرونا و تغییر آشنا شدید. اکنون تلاش کنید تا این هفت مرحله را به بوته عمل درآورید تا عمق زندگی شما افزایش پیدا کند. و برای مقابله با تغییرات بعدی آماده شوید.
