دو پایه اصلی تمدن سازی تولید اندیشه و پرورش انسان است
تمدن سازی از جمله موضوعات و مباحثی‌ست که در چند سال اخیر در میان اندیشمندان ایرانی قوت بیشتری گرفته‌ست. در سیر تحولات تاریخی بشری، تمدن‌ها منشأ آثار پیشرفت و رشد و سبک زندگی انسان‌ها بوده‌اند و عادت‌های اجتماعی را شکل داده‌اند. تمدن‌ها روزی آغاز می‌شوند، رشد می‌کنند، به قله اوج خود می‌رسند و روزی هم به زوال و نابودی خواهند رسید. در طول تاریخ، با تمدن‌های مختلفی روبرو بوده‌ایم که در شرق و غزب عالم به وجود آمده و پایان یافته‌اند و بر سرنوشت تاریخی، اجتماعی و فرهنگی بشریت تأثیر داشته‌اند. در این مقاله می‌خواهیم ارتباط بین تمدن‌سازی و برنامه رشد فردی را بررسی کنیم.
تمدن و تمدن سازی چیست؟
تعاریف مختلفی از منظرهای متفاوت از تمدن شده است. مفهوم تمدن در فرهنگ‌های لغت عربی به این صورت به کار رفته است: همه فرهنگ‌های قدیم و جدید عربی در یک معنا برای واژه تمدن (حضارت) به هم می‌رسند. در این معنای مشترک، حضارت (تمدن، شهرآئینی) عکس بداوت (بادیه‌نشینی) است. صاحب معجم متن اللغه اشاره دارد که معنای جدید حضاره معادل واژه civilistion یکی از معانی‌ای است که فرهنگستان زبان عربی مصر، آن را پذرفته است. وی افزوده که تحضّر و تمدن برای معنایی معادل واژه urbanisation یعنی برنامه‌ریزی شهری به کار رفته است. سازی
فلاسفه مسلمان در ترجمه متون یونانی، واژه «مدنی» را مترادف واژه «اجتماعی» گرفته‌اند. زیرا از نظر یونانیان واژه «مدنیت: cite» مظهر اجتماع متمدن و منظم است. بدین ترتیب دو واژه حضارت و مدنیت در معنای سکونت یا فنون معیشت و مظاهر آن به هم می‌رسند. بنابراین، در کتاب تمدن اسلامی در عصر امویان تألیف محمد سپهری، تمدن ثمره تلاش بشر برای بالا بردن سطح زندگی مادی و معنوی انسان است. پس صفت جهانی فراگیر و گسترده‌ای در زمینه علوم، اختراعات، ابتکارات و سازمان‌های مختلف به خود می‌گیرد. در حالی‌که کارهای ادبی و هنری که از شهری به شهر دیگر تفاوت می‌کند، نشانِ نژاد، عصر و سرزمین را بر پیشانی دارد، فرهنگ را تشکیل می‌دهند.
تعریف جرجی زیدان
جرجی زیدان، نویسنده کتاب «تاریخ تمدن اسلام»، می‌گوید: «هر تمدنی حقیقت و ظاهری دارد، ظاهر تمدن را به چشم می‌بینیم و آن عبارت از: ثروت، قدرت، صنعت، تجارت، و قوانین و عادات و رسوم اجتماعی و علم و ادب می‌باشد، اما حقیقت تمدن که در نتیجه مطالعه اوضاع استنباط می‌شود عبارت است از: خوبی یا بدی، خوشبختی و یا بدبختی کسانی است که در پرتو آن تمدن زندگی می‌کنند.» سازی
تعریف گسمان
ویلهلم گسمان، در کتاب خود با عنوان «تاریخ فرهنگ آلمان باختصار» از تمدن این گونه تعریفی می‌دهد که «تمدن یعنی آسان نمودن زندگی‌ای که بوسیله تکنیک و صنعت امکان‌پذیر شده است، به ویژه آن چیزهائی‌که زندگی شایسته انسانی توده‌های عظیم مردم را برای جامعه‌ها ممکن می‌سازد. سازی
تعریف آکسفورد
تمدن در واژه‌نامه انگلیسی آکسفورد،«روند یا عمل متمدن بودن» و «شرایط یا موقعیت متمدن» تعریف شده است. در اینجا چنین برداشتی از تمدن می‌شود: «از وضعیت بربریت بیرون آمدن، فنون زندگی را آموختن، و در نتیجه تلطیف و آگاه شدن». آدیسون نیز آن را چنین تعبیر می‌کند: «گذر از یک دنیای خشن و گستاخ زمخت، به دنیای صیقل‌یافته و متمدن.» کروبر، تمدن را به منزله یک طرح خاص فرهنگی تعریف می‌کند. سازی
تعریف مصطفی زمانی
مصطفی زمانی در کتاب «اسلام و تمدن جدید» از زوایای مختلفی به تمدن نگاه می‌کند و تعریف مختلفی از نگاه اقتصادی، باستان‌شناسی، سیاستمداران، صنعت‌زدگان، آزادیخواهان، و فلاسفه و دانشمندان اخلاق ارائه می‌دهد. دانشمندان اقتصاد، تمدن را به تعادل بین بهره و خرج می‌دانند وکشوری را متمدن می‌شمارند که بتواند موازنه اقتصادی خود را حفظ کند. باستانشناس، تمدن را بوجود آثار هنری و باستانی، از قبیل کاشی‌کاری، منبت‌سازی، حجّاری و امثال آن می‌دانند. سیاستمداران، تمدن را به حسن جریان امور داخلی و اداری و برقراری روابط خارجی می‌دانند. سازی
و مملکتی که بتواند وضع شهرها را بهتر نماید، در زیبائی شهرها و روابط خارجی و افزایش هم‌پیمان و … قدمی به جلو بردارد به سوی تمدن نزدیک گردیده است. صنعت‌زدگان، تمدن را به ازدیاد صنایع و کارخانجات سنگین و مرتب بودن وضع کارگران و استقلال فکری و آزادی کامل و اینگونه امور می‌دانند. آزادیخواهان و آنانکه دارای حس ملی‌گرایی هستند، تمدن را به رفتن و قدم زدن کنار خیابان و دست در آغوش این و آن بردن و … و اینگونه خوشگذرانی‌ها می‌دانند. فلاسفه و دانشمندان اخلاق، هم می‌گویند: بشر ذاتا به سوی کمال صنعتی و اخلاقی رهسپار است. و کشور متمدن، کشوری است که آداب و رسوم اخلاقی را تکمیل کرده باشد و در راه حفظ اخلاق خویش بکوشد. سازی
تعریف ما از تمدن
تعریفی که ما از تمدن می‌پذیریم این‌ست که «شبکه پایدار ساختارها و سیستم‌های معرفتی، قانونی و فرهنگی، در مقیاس جمعی، که به‌دنبال پاسخ‌گویی به کل هرم نیازهای انسان‌ها (چه فردی و چه گروهی) است.» این تعریف، یک تعریف «معیاری» (در برابر مصداقی) و مبتنی بر دیدگاه «ساخت‌گرا» (ساختارهایی که زمینه‌ساز برای تولید اندیشه، احساس و رفتار هستند)، «مدل‌نیازها» و دیدگاه «اصالت فردِ در ضمن جمع»ست. سازی
بنابر این تعریف، تمدن‌سازی، تلاش برای پوشش بهینه و پایدار کلیه نیازهای انسان در تمام سطوح و حیطه‌ها خواهد بود. برای تمدّن‌سازی دوباره اسلامی-ایرانی مانند هر تمدّن دیگر، دو عنصر اساسی لازم است: (۱) تولید اندیشه، (۲) پرورش انسان. تولید فکر، تولید اندیشه راهنما و راهگشا برای بشریّت‌ست. و شرط دوم در تمدن‌سازی، پرورش انسان است. نقش‌آفرین اصلی تولید اندیشه کسانی هستند که باید بتوانند افکار را هدایت کنند. همه کسانی که در هدایت مردم نقش‌آفرین هستند. از راه امر به معروف و نهی از منکر؛ از راه آماده‌سازی خود برای اینکه در یک جایگاه نقش‌آفرین قرار گیرند. سازی
تمدن‌های قدیمی بشری چه بوده‌اند؟
برای شناخت بیشتر درباره قدیمی‌ترین تمدن‌های دنیا خوب‌ست تا برخی از آنها را مرور کنیم: سازی
۱. تمدن میان رودان (Mesopotamian Civilization)
۲. تمدن دره سند (Indus Valley Civilization)
۳. تمدن مصر باستان
۴. تمدن مایایی
۵. تمدن چینی
۶. تمدن یونان باستان
۷. تمدن پارسی
۸. تمدن رمی‌ها
یکی دیگر از تمدن‌های عالی که اکثر اروپا را در برداشته تمدن رمی‌ها می‌باشد. در قرن هشتم قبل از میلاد، در نزدیکی رودخانه تیبر (Tiber) آغاز شد. آنها در حکمرانی جزایر مدیترانه‌ای، آفریقای شمالی، اروپا، بریتانیا و غرب آسیا موفق بودند. امپراطوری رمی‌ها تحت رهبری جولیوس سزار (Julius Caesar) متحد شد و بعدها بصورت یک جمهوری شکل گرفت. تولید ثروت و ایجاد امنیت عمومی توسط آگوستوس (Augustus)، یکی دیگر از پادشاهان عالی امپراطوری رم، رواج یافت. در دوران رم باستان، جامعه از الگوی سلسله مراتب پیروی می‌کرد. مشاغل اصلی رمیان باستان، تجارت و کشاورزی بود. تمدن سازی
۹. تمدن آزتک‌ها (The Aztecs Civilization)
این تمدن در شهرهای کنونی کولورادو، آریزونا، مکزیک و نوادا رشد کرده بود و در قرن دوازدهم قبل از میلاد، کم کم به مکزیک مرکزی منتقل شد. طبق نظر تاریخدانان، اجداد مکزیکی‌های امروزه، مردم آمریکای میانه (Mesoamericans) یا امپراطوری آزتک هستند. از نقطه نظر مذهب، آنها به قربانی کردن انسان‌ها برای عبادت و خشنودی خدا معتقد بودند. این تمدن بر تاسیس روستاهایی توسعه‌یافته تاکید بیشتری داشت. با توجه به گروه‌های سنی متفاوت، لباس‌هایشان نیز مختلف بوده. آنها به دسته‌های بی‌شماری تقسیم شده‌اند و کل جمعیت به میلیون‌ها نفر رسید. جدا از توضیحات بالا، آزتک‌ها دوستدار موسیقی، صنایع دستی و علوم بودند. تمدن سازی
برنامه رشد فردی (برف) چیست؟
«برنامه رشد فردی (برف)» راهکاری‌ست که به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های رهبری تغییر و رشد شخصی را در خودشان تقویت کنند. که به عنوان راهکاری برای تغییر فردی و توسعه شخصی به کار گرفته می‌شود. و فرصتی را برای آنها فراهم می‌کند تا بتوانند مهارت‌های توسعه فردی و رشد رهبری را در خود پرورش دهند. تمدن سازی
بخش اول: معماری زندگی
مرحله ۱: رسالت زندگی
مقصد، مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌انداز خود را تعریف و تنظیم کنید. سازی
مرحله ۲: تحلیل زندگی
قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها، تهدید‌ها و چالش‌های خود را برای دستیابی به رسالت زندگی‌تان کشف کنید.
مرحله ۳: نقشه زندگی
اهداف زندگی‌تان را تعریف و نقشه‌ی زندگی خود را براساس ارتباط علت و معلولی بین این اهداف ترسیم کنید. سازی
بخش دوم: طرح‌ریزی زندگی
مرحله ۴: کارت زندگی
شاخص‌ها و سنجه‌های هدایت زندگی خود را تنظیم کنید. تمدن سازی
مرحله ۵: همسویی زندگی
ذینفعان مختلف را شامل وجودتان، خانواده‌تان، دوستان‌تان، و مدیران‌تان را با رشد خود همسو کنید. سازی
مرحله ۶: فعالیت زندگی
کارها و ابتکارات خود را برای دستیابی به اهداف زندگی اولویت‌گذاری کنید. از امروز برای رسیدن به فردا استفاده کنید.
بخش سوم: اندازه‌گیری زندگی
مرحله ۷: پایش زندگی
برای دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان داده و اطلاعات جمع‌آوری کنید و پایش کنید که به چه میزان به آنها نزدیک شده‌اید.
مرحله ۸: ارزیابی زندگی
فرصت‌ها، استعدادها، مهارت‌ها، دانش و شایستگی‌های جدید را ارزیابی کنید و از آنها غفلت نکنید.
مرحله ۹: تغییر زندگی
اگر می‌بینید که موانع و سرعت رشد شما کند شده‌ست یا این مسیر همان مسیری نیست که باید ادامه دهید، مسیر دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان را تغییر دهید. سازی
تمدن سازی و برنامه رشد فردی (برف)
پرورش انسان یکی از پایه‌های تمدن سازی است. و آنچه امروز در تمدن سازی غربی اتفاق افتاده توسعه انسان در محدوده طول و عرض زندگی‌ست. قبلاً گفتیم (مقاله مکعب زندگی را بخوانید) ما باید ارتفاع بگیریم. این ارتفاع از حیوانیت و انسانیت عبور می‌کند و الهی بودن آدمی را مدنظر قرار می‌دهد. بنابراین تمدن‌سازی نوین اسلامی ایرانی (که امروز می‌خواهد گفتمان غالب باشد) علاوه بر ایجاد توسعه فردی انسان بایستی به رشد آدمی نیز اهمیت بدهد و این رشد مقدمه‌ای برای تمدن سازی قرار بگیرد. تمد ن سازی
تغییر ابتدا از خودارزیابی شروع می‌شود
مرحله ۸ و ۹: خود را ارزیابی و در مواردی که باید تغییر کنید برنامه‌ای برای تغییر طرح‌ریزی و عملیاتی کنید (ارزیابی و تغییر زندگی)
هر کسی باید رسالتی داشته باشد
مرحله ۱: رسالت زندگی خود را تعریف کنید تا در زندگی متمرکز عمل کنید (رسالت زندگی) سازی
اولویت‌های خود را مشخص کنید
مرحله ۲ و ۳ و ۴ و ۶: ابتدا تحلیل درستی از خود داشته باشید (قابلیت‌ها و فرصت‌ها)، اهداف خود را تدوین کنید (نقشه زندگی)، سنجه‌های اندازه‌گیری را تنظیم (کارت زندگی)، و سپس فعالیت‌های روزانه خود را اولویت‌بندی (فعالیت زندگی) و به اهداف متصل کنید.
به دیگران برای تغییر کمک کنید
مرحله ۵: با خانواده، همکاران و دوستان‌تان برای هم‌افزایی بیشتر گفت‌وگو کنید و در جهت تحقق اهداف و مأموریت آنها تلاش کنید (همسویی زندگی). تمدن سازی
از دیگران برای تغییر کمک بگیرید
مرحله ۵: با خانواده، همکاران و دوستان‌تان در جهت درک بیشتر اهداف، احساسات و افکار آنها گام بردارید و با آنها همسو شوید (همسویی زندگی). سازی
با دیگران برای هم‌آفرینی تغییر مشارکت کنید
مرحله ۵: با خانواده، همکاران و دوستان‌تان در جهت مشارکت بیشتر برای دستیابی به رسالت و اهداف خود و آنها شوید (همسویی زندگی). تمدن سازی
مراقبه و محاسبه را فراموش نکنید
مرحله ۷: در دوره‌های زمانی کوتاه، شرایط و وضعیت خود را پایش و در جهت یادگیری بیشتر حرکت کنید (پایش زندگی).
اثر خود را در تمدن سازی پیدا کنید
مراحل ۱ تا ۹ برنامه رشد فردی را به عنوان «بوم مدل زندگی» طراحی و تکمیل کنید.
مشق تغییر
اکنون برنامه رشد فردی (برف) خود را طراحی و تکمیل و آن را به صورت روزانه اجرا کنید تا نقش شما در تمدن سازی نوین اسلامی ایرانی در نظم جدید جهانی تقویت، تثبیت و نهادینه شود و شما هم در زمره افراد مؤثر و اثرگذار قرار بگیرید. سازی
