آیا شما شایستگی های مدیریت و رهبری را دارید؟
شایستگی های مدیریت و مهارت های وابسته به آن از جمله موضوعاتی است که در عصر کنونی اهمیت بسزایی پیدا کرده است. برای تشریح اینکه مدیران چه اقداماتی انجام میدهند، سه رویکرد مهم قابل شناسایی است:
- ثبت فعالیتهای کاری مدیران همچون: گفتوگو با تلفن، خواندن گزارشها و نشریهها، ارائه سخنرانی و غیره (رویکرد رفتاری)؛
- انجام وظایف (صاحبنظرانی مانند هنری فایول و گیولیک)؛ و
- انجام نقشها که مشاهدهکننده، یک تصمیم مدیر را به یک فعالیت نسبت میدهد (اندیشمندانی مانند مینتزبرگ)
سطوح مدیریت
در سازمانها، سطوح مدیریت شامل موارد ذیل است:
- سطح مدیریت عالی: مدیران عالی عموماً به وظیفه سیاستگذاری و تصمیمگیری میپردازند.
- سطح مدیریت میانی: وظیفه عمده مدیران میانی ایجاد هماهنگی و تنظیم روابط در داخل سازمان است.
- مدیریت عملیاتی: مدیرانی که مجموعهای از افراد صف (عملیاتی) را برای ارائه خدمات به ارباب رجوع هدایت میکنند. جزء مدیران عملیاتی محسوب میشوند.
شایستگی های مدیریت
کتز و کاهن دو تن از صاحبنظران مدیریت بر این باورند که مدیران بایستی دارای سه نوع مهارت مدیریتی باشند. این شایستگی های مدیریت عبارتند از:
۱. مهارت فنی
عبارت است از توانایی بکارگیری دانش، روشها، فنون و تجهیزات موردنیاز برای انجام یک وظیفه تخصصی که از طریق تجربه، آموزش و کارآموزی بدست میآید.
۲. مهارت انسانی
این مهارت به توانایی کارکردن با دیگران مربوط است که شامل توان ارتباطی، درک نیازهای انگیزشی و بکارگیری رهبری مؤثر است.
۳. مهارت مفهومی (ادراکی)
عبارت است از توانایی درک پیچیدگیهای کلی سازمان، توان تجزیه و تحلیل مسائل و قدرت تصمیمگیری، با در نظر گرفتن اهداف کلی سازمان.
هر چند که این مهارتها برای تمامی سطوح مدیریت موردنیاز است، ولی بهر حال اهمیت این مهارتها در سطوح مختلف مدیریت، متفاوت است. بگونهای که مدیران سطوح عالی سازمان باید دارای مهارتهای ادراکی بالایی باشند و مهارت فنی برای اینگونه مدیران از اهمیت کمتری برخوردار است. شایستگی مدیریت
ولی برعکس، مدیران عملیاتی باید از مهارت فنی بالایی برخوردار باشند و مهارت ادراکی اهمیت کمتری دارد. مهارت انسانی نیز برای تمام سطوح مدیریت یکسان است. زیرا در تمامی سطوح، مدیران باید «با» و «بوسیله دیگران» کار کنند و برای کار کردن با دیگران مهارت انسانی مورد نیاز است.
ویژگیهای یک مدیر اثربخش
«دراکر» ویژگیهای مدیر اثربخش را در قالب هشت مورد بیان میکند:
- تشخیص اینکه چه چیزهایی نیاز است که انجام شود؛
- درک ماهیت موسسهای که در آن فعالیت میکند؛
- ایجاد برنامههای عملیاتی؛
- مسئولیتپذیری در مقابل تصمیمهای متخذه؛
- مسئولیتپذیری برای برقراری ارتباطات؛
- تمرکز بر روی فرصتها بجای مسائل و مشکلات؛
- برگزاری جلسات سازنده و ثمربخش؛
- اندیشیدن و گفتن «ما» بجای «من».
شش حوزه شایستگی مدیریت
با توجه به مطالعات صورت گرفته توسط صاحبنظران مدیریت، مجموعهی شایستگی مدیریت و مهارت های وابسته به آن را میتوان در قالب شش حوزهی اصلی تقسیمبندی نمود. میزان این شایستگیها در مدیران کشورهای مختلف، متفاوت است. این «شایستگی مدیریت» عبارتند از:
۱. هوش شناختی
- تفکر سیستمی: دیدن موقعیتها به عنوان رویدادهای علی و پی بردن به جریان اطلاعات، تعامل افراد و تولید محصولات و خدمات در درون یک سازمان و یا یک جامعه
- تشخیص الگو: دیدن مضامین، موضوعات یا الگوها در رخدادهای به ظاهر تصادفی
۲. شایستگی های هوش عاطفی
- خودآگاهی عاطفی: شناختن احساسات افراد توسط خودشان و تشخیص اثرات آنها.
۳. شایستگی های خود مدیریتی
- خودکنترلی عاطفی: زیستن با عواطف مزاحم و مختلکننده و میل به بهرهمندی از دیگران.
- انطباقپذیری: انعطافپذیری در انطباق با موقعیتهای در حال تغییر و کنترل شرایط ابهامآلود.
- موفقیتگرایی: تحریک برای بهبود عملکرد جهت دستیابی به استانداردهای نهایی سرآمدی.
- نقطهنظر مثبت: داشتن دیدگاه و نقطهنظر مثبت دربارهی افراد، رویدادها و آینده.
۴. شایستگی های هوش اجتماعی
۵. شایستگی های آگاهی اجتماعی
- همدلی: درک کردن عواطف و احساسات و دیدگاههای دیگران، و فعال نمودن علائق در آنها.
- آگاهی سازمانی: تفسیر وضع جاری، شبکههای تصمیمها و سیاستها در سطح سازمان.
۶. شایستگی های مدیریت روابط
- رهبری الهامبخش: هدایت کردن و برانگیختن افراد با بینش جذاب و گیرا.
- نفوذ: استفاده از طیفی از تاکتیکها برای متقاعدسازی
- مربیگری و مرشدی: ایجاد تواناییها در دیگران از طریق بازخور و هدایت.
- مدیریت تضاد: حل مسائل و مشکلاتی که در اثر عدم توافقات مخرب ایجاد شده است.
- کار تیمی: همکاری و تیمسازی