توضیحات

چک‌لیست کارآفرینی سازمانی

کارآفرینی در عصر حاضر
سابقه‌ی واژه‌ی کارآفرینی ازلحاظ تاریخی به تلاش‌های شخصی افرادی برمی‌گردد که در تبدیل چشم‌انداز رؤیایی به کسب‌وکاری موفق در قالب شرکت مهارت داشته‌اند. درحالی‌که  برخی از تعاریف روی خلق سازمان‌های جدید تأکیددارند، برخی دیگر روی ثروت آفرینی و مالکیت بر آن تمرکز می‌کنند. (Hisrich, 2011) تعریفی که یکی دیگر از نویسندگان این حوزه در مورد کارآفرینی بیان کرده است بدین شرح است: “فرایند ایجاد ارزش با کنار هم قرار دادن ترکیبی یکتا از منابع به‌قصد بهره‌برداری از فرصت” (Stevenson & Mossi, 1986). از منظر هیسریچ «کارآفرینی فرایند خلق چیزی ارزشمند و جدید با اختصاص زمان و تلاش موردنیاز با در نظر گرفتن ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های مالی، روانی و اجتماعی، به‌منظور دستیابی به پاداش‌های پولی و رضایت شخصی است.» (Hisrich, 2011)

تعریف کارآفرینی سازمانی
کارآفرینی سازمانی عبارتی برای توصیف رفتار کارآفرینانه درون سازمان تأسیس‌شده با اندازه‌ی متوسط یا بزرگ است. تعریف کارآفرینی سازمانی طی ۳۰ سال گذشته دستخوش تغییراتی شده است. در سطح ابتدایی، کارآفرینی سازمانی شامل توسعه، ایجاد و اجرای رفتارها و ایده‌های نوین توسط سازمان بوده است (Damanpour & Fariborz, 1991). این تعریف بر نوآوری و ایجاد محصولات جدید و فرایندهای جدید در سازمان تأکید دارد.
همان‌طور که گاروین و نویسندگان دیگری در مقاله‌ی خود اشاره می‌کنند، در حال حاضر با توجه به اقتصاد رقابتی جهانی کارآفرینی سازمانی راهی صحیح برای کارایی سازمانی بالا است (Garvin, 2004) (Garvin, 2006) (Morris, et al., 2011). همچنین محققان، کارآفرینی سازمانی را به‌عنوان یک پتانسیل مهم برای استراتژی رشد در نظر می‌گیرند (Antoncic & Hisrich, 2001) (Zahra, et al., 1999). مفهوم کارآفرینی سازمانی در طی چهار دهه‌ی گذشته دچار تحولاتی شده است و همچنین تعریف آن به‌طور قابل‌توجهی در طول زمان تغییر کرده است. در تحقیقات اولیه در دهه‌ی ۱۹۷۰ بر چگونگی توسعه کارآفرینی درون سازمان تمرکز شده بود (Peterson & Berger, 1972) (Hanan, 1976).

در دهه‌ی ۱۹۸۰، محققان کارآفرینی سازمانی را به‌عنوان رفتار کارآفرینانه‌ا‌‌ی معرفی کردند که نیازمند منابع و فرمان‌های سازمانی به هدف ایجاد انواع مختلفی از نوآوری‌ها برای ایجاد ارزش است (Alterowitz, 1988)  (Kanter, 1985). در آن مقطع به‌صورت ساده کارآفرینی سازمانی به‌عنوان فرایند بازآفرینی سازمانی تعریف شد (Sathe, 1989).

در دهه‌ی ۱۹۹۰ محققان بر روی کارآفرینی سازمانی به‌عنوان افزایش‌دهنده‌ی توانایی شرکت در ایجاد مهارت‌ها برای ایجاد نوآوری تمرکز کردند (Borch, et al., 1999) (Zahra, 1991). در این دهه تعاریف جامع‌تری از کارآفرینی سازمانی شکل گرفت. گاث و گینسبرگ در مقاله‌ی خود در سال ۱۹۹۰ دو نوع پدیده‌ی اصلی کارآفرینی سازمانی را بیان کردند: خلق کسب‌وکار خطرپذیر درون سازمان و تحول سازمان‌ها از طریق بازآفرینی استراتژیک (Guth, 1990). زهرا در مقاله‌ی خود در سال ۱۹۹۱ نشان می‌دهد که کارآفرینی سازمانی فعالیت‌های رسمی یا غیررسمی هستند که به ایجاد کسب‌وکاری جدید داخل شرکت تأسیس‌شده از طریق نوآوری فرایند یا محصول ویا توسعه‌ی بازار ختم می‌شوند (Zahra, 1991). شرما و کریسمن نیز در مقاله‌ی خود در سال ۱۹۹۹ بیان می‌کنند که کارآفرینی سازمانی فرایندی است که فرد یا گروه با همکاری سازمان موجود، یک سازمانی جدید را خلق می‌کنند یا اینکه به بازآفرینی و نوآوری درون همان سازمان می‌پردازند (Sharma & Chrisman, 1999).

در قرن ۲۱ کارآفرینی سازمانی با تلاش شرکت برای ایجاد مزیت رقابتی پایدار گره خورده است (Kuratko, et al., 2001) (Hornsby, 2009). کارآفرینی سازمانی به دو بخش کسب‌وکار مخاطره‌آمیز سازمانی و کارآفرینی راهبردی تقسیم می‌شود. کسب‌وکار مخاطره‌آمیز سازمانی شامل ۳ بخش اصلی است که عبارت‌اند از کسب‌وکار مخاطره‌آمیز داخلی، کسب‌وکار مخاطره‌آمیز خارجی و کسب‌وکار مخاطره‌آمیز مشارکتی و کارآفرینی راهبردی نیز دارای ۵ زیربخش اصلی است به شرح زیر است:

• نوسازی راهبردی،
• تجدید تولید پایدار،
• بازتعریف دامنه،
• نوسازی سازمانی
• و بازسازی مدل کسب‌وکار

کسب‌وکار مخاطره‌آمیز سازمانی به معنی خلق کسب‌وکاری جدید در سازمان است. خلق کسب‌وکار جدید می‌تواند به سه حالت مختلف انجام شود که در قالب کسب‌وکار مخاطره‌آمیز داخلی، خارجی و مشارکتی هستند. کارآفرینی راهبردی نیز نوع دیگر کارآفرینی سازمانی است که منجر به نوآوری می‌شود که درنهایت این نوآوری موجب مزیت رقابتی در سازمان خواهد شد. در رویکرد کارآفرینی راهبردی، نوآوری می‌تواند در ۵ حوزه‌ی مختلف سازمان که عبارت‌اند از استراتژی، محصول، بازار، داخل سازمان(ساختار، فرایند و قابلیت‌ها) یا مدل کسب‌وکار وجود داشته باشد. (Morris, et al., 2011)

کسب‌وکار مخاطره‌آمیز سازمانی اولین دسته‌ی کارآفرینی سازمانی است و شامل روش‌های مختلف برای خلق، اضافه کردن یا سرمایه‌گذاری بر روی یک کسب‌وکار جدید است (Covin, et al., 2003) (Kuratko, et al., 2009) (McGrath, et al., 2006). در حالت کسب‌وکار مخاطره‌آمیز داخل سازمانی، کسب‌وکار جدید داخل سازمان ایجادشده و مالکیت آن با سازمان خواهد بود. این نوع کسب‌وکارها معمولاً در اوایل کار از داخل ساختار شرکت ساخته می‌شوند ولی در ادامه‌ی کار به خارج از شرکت منتقل‌شده و معمولاً به‌عنوان یک موجودیت نیمه‌مستقل عمل می‌کنند. کسب‌وکار مخاطره‌آمیز مشارکتی به فعالیت کارآفرینانه‌ای اشاره دارد که کسب‌وکار جدیدی به‌وسیله‌ی مشارکت یک یا چند شریک خارجی ایجاد می‌شود. کسب‌وکارهای مخاطره‌آمیز مشارکتی درواقع خارج از مرزهای سازمانی شرکای مؤسس آن فعالیت می‌کنند. مورد آخر در این دسته کسب‌وکار مخاطره‌آمیز خارجی است که به فعالیت‌های کارآفرینانه‌ی اشاره دارد که در آن کسب‌وکاری جدید خارج از سازمان ایجاد می‌شود و یا اینکه سازمان بر روی یک کسب‌وکار خارجی سرمایه‌گذاری می‌کند یا یک کسب‌وکار دیگر را جذب می‌کند. این نوع کسب‌وکار معمولاً خیلی نوپا و جوان هستند. (Kuratko, 2010)

کارآفرینی راهبردی که دسته‌ی دوم از کارآفرینی سازمانی است به فعالیت‌ها و ابتکارات کارآفرینانه‌ای درون‌سازمانی گفته می‌شود که لزوماً به کسب‌وکار جدیدی منجر نخواهد شد. کارآفرینی راهبردی درواقع نوآوری‌هایی است که درون سازمان در مورد هر چیزی و هرجایی اتفاق می‌افتد. این نوآوری‌ها می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در استراتژی‌ها، محصولات، بازارها، ساختارهای سازمان، فرایندها، قابلیت‌ها یا مدل‌های کسب‌وکار سازمانی شوند. کارآفرینی راهبردی می‌تواند شامل یکی از پنج فرم نوسازی راهبردی، بازتولید پایدار، بازتعریف دامنه، نوسازی سازمانی و بازسازی مدل کسب‌وکار باشد (Ireland, 2007).

چرا کارآفرینی سازمانی؟
همان‌طوری که سازمان‌ها، صنایع و مصرف‌کنندگان پویاتر می‌شوند، کارآفرینی سازمانی نیز مهم‌تر می‌شود. در‌حالی‌که کارآفرینی به‌طور سنتی به‌عنوان پدیده‌ای فردی مطرح‌شده است، کارآفرینی سازمانی و اجتماعی در بعضی از حوزه‌های مختلف ازجمله سازمان‌های غیرانتفاعی، انتفاعی، و دولتی توسعه پیداکرده است. در حوزه‌ی کارآفرینی، کارآفرینی سازمانی یکی از سریع‌ترین رشدها را دارد. بسیاری از کارآفرینان زمانی که سرمایه‌گذاری را ایجاد کرده‌اند، مدیریت و گسترش آن را امری دشوار می‌دانند. علاوه بر این، برای بسیاری از مدیران سخت است که به کارکنان نوآور اجازه دهند تا در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت کنند (Hisrich, 2011). بنابراین کارآفرینی سازمانی راه‌حلی مناسب و جامع برای کارمندان و مدیران خواهد بود تا به اهداف موردنظر خود نائل شوند.

روشن است که برخی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های نوآورانه امروز در حال فعالیت مضاعف برای کشف روش حفظ محیط نوآورانه در میان تغییر ثابت هستند. اپل، تری‌ام، پراکتر اند گمبل و گوگل تنها چهار نمونه از شرکت‌های در حال رشد هستند که شعارهای آن‌ها بیش‌ازحد شبیه است: حفظ محیط داخلی نوآوری به‌منظور تعالی در قرن ۲۱٫ این شرکت‌ها و هزاران مورد دیگر متوجه شدند باید عواملی در درون سازمان خود داشته باشند که به‌منظور افزایش ظرفیت نوآورانه مدیران شرکت‌ها مدیریت شود. نوشته‌های متعددی در مورد سیستم‌های پاداش، پشتیبانی مدیریت و استقلال مدیریتی برای تشویق محیط نوآورانه وجود دارد. اما چگونه رهبران سازمانی قرار است تا این عناصر را اندازه‌گیری کنند؟ (Kuratko, et al., 2014)

بنابراین، کارآفرینی سازمانی و نوآوری مفاهیمی هستند که علاقه‌ی مدیران را در بسیاری از اتاق‌های هیئت‌مدیره‌ی شرکت‌های بزرگ به خود جلب کرده‌اند (Morris, et al., 2011). شرکت‌هایی که کارآفرینی سازمانی را جدی می‌گیرند معمولاً پویا و انعطاف‌پذیر هستند و آمادگی استفاده از فرصت‌های کسب‌وکار جدید را دارند (Kuratko, et al., 2012). آن‌ها حوزه‌های کسب‌وکار جدید و نیز روش‌های هدایتی جدید برای کسب‌وکارها در حوزه‌های موجود را کشف می‌کنند. تغییر روال‌ها، استراتژی‌ها، مدل‌های کسب‌وکار و محیط‌های عملیات قبلی حالت معمولی عملیات در این شرکت‌های نوآور است. به‌عبارت‌دیگر، کارآفرینی سازمانی زمانی در شرکت شکوفا می‌شود که افراد برای دنبال کردن اقدامات و ابتکارات آزاد باشند و قانون جلوی دست‌وپای آن‌ها را نگیرد. (Kuratko, et al., 2014)

این چک‌لیست به شما کمک می‌کند تا بتوانید مدل کارآفرینی و نوآوری سازمانی خود را در کسب‌وکارتان طراحی کنید و براساس آن ارزیابی کنید که چه عارضه‌ها و مشکلاتی برای پیاده‌سازی کارآفرینی در سازمان‌تان دارید. این مدل برای اولین بار در دنیا ارائه می‌شود و مقاله علمی آن در چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت در تهران (۱ و ۲ دی ماه ۱۳۹۵) ارائه شد.