چگونه می‌توانیم با استفاده از شیوه‌های ساده و در عین حال مؤثر بهره‌وری نیروی انسانی کسب‌وکارمان را افزایش دهیم
بهبود بهره وری چیست و چگونه می‌توان آن را افزایش داد؟ در این مقاله سعی بر این است تا با گفتاری ساده مفاهیم و نکات بهره‌وری نیروی انسانی را تشریح کنیم و سپس با معرفی شیوه‌های ساده و در عین حال تجربه‌شده و مؤثر توضیح دهیم که چگونه می‌توانید بهره‌وری نیروی انسانی را در کسب‌وکارتان افزایش دهید.
بهره‌وری چیست؟
برای بهره‌وری تعاریف مختلفی وجود دارد. شاید بیش از پنجاه تعریف مختلف گفته شده باشد. ولی تعریفی که استیفن پی رابینز می‌گوید شاید در عین سادگی جامع باشد. رابینز در تعریف بهره‌وری می‌گوید:
«بهره‌وری مجموعه‌ای از کارآیی و کارآمدی است.»
بنا بر این تعریف بهره‌وری حاصل جمع کارآیی و کارآمدی است. از این رو برای برای رسیدن به بهره‌وری باید به طور کارآ و مؤثر عمل کرد. حال باید ببینیم کارآیی و کارآمدی چیست.
کارآیی
انجام کارها با حداقل منابع و بکارگیری روش‌ها و ابزارهای مناسب؛ و از منابع بکار گرفته شده، حداکثر نتیجه یا ستاده حاصل شود. به طور خلاصه، یعنی درست انجام دادن کارها.
کارآمدی
که همان اثربخشی است به دنبال میزان رسیدن به اهداف سازمانی هستیم. به عبارت دیگر، آیا این کارهایی که انجام می‌دهیم، دقیقاً همان کارهایی است که باید انجام بدهیم؟
در بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها اعم از خصوصی یا دولتی افراد صرفاً حضور دارند. این حضور یعنی از ساعتی تا ساعتی طبق موظفی حضور داشته باشند و برای همین کارت ساعت می‌زنند. مانند شخصی که به عنوان حسابدار در یک شرکتی حضور دارد و اسناد حسابداری را تنظیم و مرتب می‌کند اما نمی‌تواند خروجی لازم مانند صورت‌های سود و زیان یا ترازنامه و یا تحلیل صورت‌های مالی را داشته باشد. بنابراین این شخص کارآیی داشته است (حضور) اما کارآمدی ندارد (خروجی مؤثر). بهبود بهره وری
اهمیت بهره‌وری
آنگوس مادیسون (۱۹۲۶ – ۲۰۱۰) یکی از معتبرترین اقتصاددان‌ها در سطح جهانی بود که در تاریخ اقتصاد، از جمله اندازه‌گیری و تحلیل رشد و توسعه اقتصادی، تخصص داشت. ایشان جمله معروفی در کتاب خود دارد؛ او می‌گوید:
«ظهور و سقوط ملت‌ها را می‌توان در سراسر تاریخ، با مشخص کردن سطح بهره‌وری آن‌ها تعیین و پیش‌بینی کرد.»
به نظرم این مهم‌ترین مطلبی است که باید در مورد بهره‌وری بدانیم. سازمان ما، کسب‌وکار ما، شرکت ما، شهر ما، ملت ما و حتی خود ما و خانواده ما، اگر بهره‌وری داشته باشد، رشد می‌کند و پیشرفت خواهد کرد. ولی اگر بهره‌وری نداشته باشد، نابود خواهد شد. و بسیاری از فروپاشی‌ها در کشورهای مختلف، نابودی و سقوط سازمان‌ها و شرکت‌ها و ورشکستگی‌ها به خاطر همین نداشتن بهره‌وری بوده است.
آیا با حداکثر توان خود کار می‌کنیم؟
پرسش مهمی که در اینجا مطرح می‌شود این است که ما در زمینه بهره‌وری در ایران با چه وضعیتی مواجه هستیم. چه آمارهایی داریم؟ وضعیت بهره‌وری ما در ایران چگونه است؟ یک سؤال از شما می‌پرسم: بهبود بهره وری
«چند درصد از افراد با حداکثر توان خود کار می‌کنند؟»
در اینجا این سؤال را می‌خواهیم در دو کشوری که پیشرفته هستند مقایسه کنیم و وضعیت خود را ببینیم.
انگلستان
به نقل از نتایج کنفرانس جهانی منابع انسانی در کشور انگلستان گفته‌اند که ۱۷٪ از کارکنان با حداکثر توان خود کار می‌کنند.
آمریکا
به نقل از مؤسسه گالوپ [Gallup] که از معتبرترین مؤسسات نظرسنجی در جهان است، سالانه ۳۸۲ میلیارد دلار خسارت به واسطه عدم بهره‌وری به اقتصاد آمریکا وارد می‌شود. بهبود بهره وری
وضعیت ایران در بهره‌وری
شاخص‌های مختلفی در خصوص بهره‌وری در ایران وجود دارد و اندازه‌گیری می‌شود. اما فقط به عنوان نمونه و در مقایسه با چند کشور پیشرفته شاخص «ساعات کار مفید در ایران» را ذکر می‌کنیم.
این نمودار نشان می‌دهد که در ایران میزان ساعات رسمی کار ۴۴ ساعت در هفته و فقط ۱۵ ساعت از آن مفید است؛ یعنی میزان بهره‌وری طبق این شاخص ۳۴٪ است. در صورتی که براساس همین شاخص در آمریکا ۸۵٪، استرالیا ۸۲٪، مکزیک ۹۰٪، کره جنوبی ۱۰۰٪، و ژاپن ۸۰٪ کار مفید دارند. یعنی اگر بخواهیم براساس این آمار تحلیل کنیم میزان کار مفید ما در ایران تقریباً ۴۰٪ بهبه‌وری این کشورها است. و نشان می‌دهد ما در ایران نیازمند تغییرات جدی و عمیق در خصوص بهره‌وری هستیم. بهبود بهره وری
عوامل مؤثر بر بهره‌وری
حال ببینیم چه چیزهایی در بهره وری یک سازمان اثرگذار است؟ عوامل مؤثر بر بهره‌وری را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱. عوامل برون‌سازمانی
عواملی که از بیرون سازمان بر بهبود بهره وری سازمان اثرگذار هستند شامل عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است. اولین عامل فرهنگ است. فرهنگ بهره‌وری در جامعه ما از اهمیت بالایی برخوردار نیست. اساساً به فرهنگ در جامعه ما کم بهاء داده می‌شود. اگرچه این حرف، حرف تلخی است اما باید گفت که فرهنگ سازمانی سازمان‌های ایران در دهه‌های گذشته متضاد و مخالف فرهنگ بهره‌وری است. و متأسفانه این چنین ترویج شده است که هر کسی کار بیشتری بکند به خود ضرر و زیان رسانده و چیز نادرست و ضد ارزشی است. خصوصاً در سازمان‌ها و شرکت‌ها دولتی. در عین حال در سال‌های اخیر روی فرهنگ سازمانی کارهای زیاد و خوبی صورت گرفته است.
دومین عامل برون‌سازمانی عوامل اقتصادی است. یعنی مسائل و مشکلاتی که در سطح کلان داریم، بر روی بهره‌وری سازمان و کسب‌وکار ما تأثیر خواهد داشت. به عنوان مثال، وقتی تورم افزایش پیدا می‌کند، یا ارزش پول ملی کاهش پیدا می‌کند، طبیعتاً افراد نمی‌توانند با حقوقی که دریافت می‌کنند زندگی خود را تأمین بکنند. مجبورند کار دومی داشته باشند. مجبورند زودتر از کار رسمی و اول خود آزاد کنند تا به کار دوم برسند. یا ممکن است در همان زمان کار اول و رسمی، کار دومی را به صورت دورکاری یا به هر شکل دیگر انجام دهند. یا حتی ذهن‌شان درگیر کار دوم باشد. همه این موارد مثال‌هایی است که عوامل اقتصادی از بیرون سازمان روی بهره‌وری تأثیر می‌گذارد.
سومین عامل برون‌سازمانی عوامل اجتماعی است. اتفاقاتی که در اجتماعات پیرامونی سازمان ما می‌افتد. اتفاقات سیاسی، اتفاقات اجتماعی، مانند آلودگی هوا، مشکلات بیماری‌هایی که به وجود میاد، بر روی بهره وری افراد تأثیر می‌گذارد به خصوص ذهنیت افراد را خراب می‌کند. انسان وقتی ذهنیت‌ش خراب بشود، موقعی که ذهنش خوب کار نکند، درگیری ذهنی داشته باشد، نمی‌تواند بهره‌وری بالایی داشته باشد.بهبود بهره وری
۲. عوامل درون‌سازمانی
بخش دیگر عوامل تأثیرگذار بر بهبود بهره وری سازمان عوامل درون‌سازمانی است. چه عواملی هستند؟ اولین عامل نیروی انسانی است. وقتی شما نیروی انسانی را از سازمان یا شرکت‌تان حذف کنید، چه جیزی برایتان باقی خواهد ماند؟! هیچ! یک شرکت یا سازمان زمانی ارزشمند است که آدم‌ها در آنجا وارد شوند، کار کنند، و بهره‌وری بدون بهره‌وری نیروی انسانی نشدنی است. اشتباهی که در بیشتر سازمان‌ها می‌بینیم این است که سازمان‌ها برای افزایش بهره‌وری متوسل به ابزارهایی مانند نرم‌افزار یا سیستم اتوماسیون اداری می‌شوند. یا کامپیوترها را تعویض می‌کنند، نه اینکه اثر ندارد، بلکه اثر آن بسیار کم است و به اندازه نیروی انسانی نیست. عامل اصلی افزایش بهره‌وری انسان است. یعنی بهترین سیستم نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری باشد، کارمند اگر بلد نباشد به بهترین وجهی با این نرم‌افزار و سخت‌افزار کار کند، بی فایده است. بهبود بهره وری
عوامل دیگر درون‌سازمانی اثر گذار بر بهبود بهره وری را می‌توان فضای سازمانی، نوع چیدمان افراد و تجهیزات، تهویه درست هوا، حقوق و دستمزدی که متناسب با کار پرداخت می‌شود، آموزش کارکنان، فناوری‌هایی که در دسترس کارکنان است، تشویق‌ها و پاداش‌ها، فرهنگ سازمان، کیفیت و سبک زندگی فردی و کاری کارکنان، و سبک و روش رهبری و مدیریت در سازمان از عوامل تأثیرگذار بر بهره‌وری سازمان و کسب‌وکار شماست که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
