1. خانه
  2. مقالات
  3. رهبری
  4. تجزیه و تحلیل محیطی

تجزیه و تحلیل محیطی

تجزیه و تحلیل محیطی

تجزیه و تحلیل محیطی

4.7/5 - (16 امتیاز)

محیط بیرونی و درونی کسب‌وکارتان را همواره تجزیه و تحلیل کنید

تجزیه و تحلیل محیطی یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل کسب و کار است. کسب‌وکارهایی که در یک محیط قرار دارند، اغلب نسبت به حقایق، رویه­‌ها و تغییرات یکسان، به شکلی کاملاً متفاوت واکنش نشان می­‌دهند. رهبران و مدیران در کسب‌وکارهای مختلف در مورد اطلاعات خود از محیط بیرونی، برداشت­‌های گوناگونی دارند.

 

آن‌ها برای تصمیم­‌گیری، حقایق و اطلاعات مختلفی را بر می­‌گزینند و اطلاعات یکسان را به طرق مختلفی تعبیر می­‌کنند. همانطور که فلاتری می­‌گوید: «رویکرد کارآفرینی بر این فرض استوار است که سازمان­‌ها باید بیشتر فرصت‌مدار باشند تا مسئله‌مدار». تغییر به سمت کارآفرینی از طریق فرصت­‌های محیطی ساده نیست. اما بهر حال برای سازگاری و بقای بلندمدت کسب و کار الزامی است. کسب‌وکارها و سازمان­‌های کارآفرین در مواجهه با محیط بیرونی باید از ویژگی­‌های خاصی برخوردار باشند. جدول شماره ۱، نحوه تعامل کسب‌وکارها و سازمان­‌های سنتی و سازمان­‌های کارآفرین را با محیط بیرونی مورد ارزیابی قرار می­‌دهد. تجزیه و تحلیل محیطی

 

اطلاعات مربوط به محیط بیرونی یک کسب‌وکار یا سازمان همانند ماده خام برنامه­ ریزی استراتژیک است. بخش اعظم داده­‌های عینی در مورد محیط عموماً برای همه سازمان­‌ها در دسترس هستند. فرایندی که باعث تفاوت کسب‌وکارها و سازمان­‌ها در واکنش نشان دادن به محیطی یکسان می­‌گردد، میزان توجه یا عدم توجه مدیریت به اتفاقات رخ‌داده در محیط خواهد بود. به عبارت دیگر، رهبران و مدیران باید به چه نوع و حجم از اطلاعات در مورد محیط بیرونی توجه کنند و از آن‌ها استفاده نمایند؟ تجزیه و تحلیل محیطی

مقایسه سازمان­‌های سنتی و کارآفرین در تحلیل محیط بیرونی

ارزیابی اطلاعات محیطی

در سازمان سنتی، سخت­‌گیری بی­‌مورد و انعطاف­‌ناپذیری باعث عدم توجه به فرصت­‌های جدید می­‌گردد. در سازمان کارآفرین انعطاف­‌پذیری باعث آشکار شدن فرصت­‌های جدید از منابع گوناگون می‌شود.

محیط دور (کلان)

در سازمان سنتی منبع عدم قطعیت و ابهام بسیار است که سازمان باید سعی کند آن را کاهش دهد. در سازمان کارآفرین منبع فرصت­‌ها برای بازارهای تولیدات و شرکت­‌های جدید بسیار است.

محیط رقابتی

در سازمان سنتی رویکردهای دفاعی و واکنشی، خطرات اولیه مسأله مورد توجه هستند. در سازمان کارآفرین رویکردهای تهاجمی و پیشگیرانه، فرصت­‌ها هدف ارزیابی هستند.

کنکاش محیط

در سازمان سنتی مسئولیت‌پذیری مدیریت ارشد و کار براساس برنامه­‌ریزی سالانه انجام می‌گیرد. در سازمان کارآفرین بخشی از وظیفه و شغل روزمره هر مدیر است.

 

با توجه به حجم اطلاعات در دسترس، تصمیم­‌گیران سازمان­‌ها، معیارهای ذهنی را برای توجه به اطلاعات مربوط به محیط‌شان توسعه می­‌دهند. در برخی سازمان­‌ها، مدیران انعطاف­‌ناپذیر هستند. آن‌ها کار خود را فقط آنگونه که هست، می­‌شناسند و به اطلاعاتی که مستقیماً با کارشان ارتباط ندارد، توجه نمی­‌کنند. فرهنگ یک سازمان و ساختارهای تشویقی آن این نوع روش انعطاف­‌ناپذیر بررسی محیط بیرونی را تقویت می­‌کند. تجزیه و تحلیل محیطی

 

عدم توجه و انعطاف­‌ناپذیری در قبال ویژگی­‌های سازمانی همچون فرهنگ آن و سیستم تشویقی، یک سیستم بسته را در سازمان خلق می­‌کند که صرفاً از آنچه که سازمان در گذشته بوده است، حمایت می­‌کند. در نتیجه، ممکن است فرصت­‌های جدید در اختیار سازمان­‌ها نادیده گرفته شوند.

سیستم باز و بسته در تجزیه و تحلیل محیطی

همانطور که نمودار شماره ۱ نشان می­‌دهد، عدم توجه به اطلاعات، باعث ایجاد شکاف اطلاعاتی می‌شود که در روند استفاده از اطلاعات توسط سازمان خلل ایجاد می­‌کند. تجزیه و تحلیل محیطی

 

ترغیب کارآفرینی نیازمند آن است که تصمیم­‌گیران انعطاف­‌پذیر باشند. رهبران و مدیران به جای عدم توجه به کلیه اطلاعاتی که ربطی به کارهای فوری آن‌ها ندارد، باید طیف گسترده­‌تری از اطلاعات را ارزیابی نمایند. این ارزیابی به سازمان در تبدیل شدن به یک سیستم باز کمک می­‌کند که فرصت­‌های زیادی را در اختیار مدیریت سازمان در بررسی شرایط استراتژیک آن قرار می­‌دهد. بدون این نوع انعطاف‌پذیری، بسیاری از سازمان­‌های بزرگ، همانند آنچه که امروز به نظر می­‌رسند، نیستند. نمودار شماره ۲ نشانگر آن است که چگونه اطلاعات از محیط بیرونی به یک سازمان دارای سیستم بسته و باز جریان می­‌یابد.

تجزیه و تحلیل محیطی

نمودار شماره ۱: سیستم بسته برداشت از محیط

توسعه فرایندهای سازمانی که انعطاف­‌پذیری را ترغیب می­‌کند و مدیرانی که به شکلی کارآمد در یک سبک سیستم باز تصمیم­‌گیری، فعالیت می­‌کنند، نیاز به زمان دارند. هر چه مزایا و پاداش­‌ها بیشتر باشد، سازمان در بلندمدت کارآفرین­‌تر خواهد بود. انعطاف­‌پذیری یک پیش شرط اساسی برای خلاقیت است. آموزش و سابقه خاص هر تصمیم‌گیرنده نیز بر ماهیت عدم توجه به محیط در میان مدیران تأثیر می­‌گذارد. در تیجه، حتی رهبران و مدیران یک سازمان نیز ارزیابی کاملاً متفاوتی در قبال یک موقعیت یکسان خواهند داشت.

 

تفاوت­‌هایی که ذکر شدند، نشانگر نیاز به وجود افرادی گوناگون با سوابق و آموزش­‌های متفاوت است که می­‌توانند فعالانه در تصمیم­‌گیری پیرامون موضوعات استراتژیک شرکت کنند. تجزیه و تحلیل محیطی

تجزیه و تحلیل محیطینمودار شماره ۲: سیستم باز برداشت از محیط

تجزیه و تحلیل راهبردی 

سازمان‌ها باید برای تنظیم اهداف، تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف سازمان،‌ و برای فرایند تغییر استراتژیک، تهدیدات و فرصت­‌ها را به عنوان مرجع اساسی مورد توجه قرار دهند. این موضوع در قالب آنچه که تحت عنوان تجزیه و تحلیل راهبردی (SWOT) نامیده می­‌شود. که بر نقاط قوت و ضعف، فرصت­‌ها و تهدیدات مورد بررسی قرار می­‌گیرد که سازمان با آن مواجه می­‌شود.

نقاط قوت

جنبه­‌های مثبت یا ویژگی­‌های متمایز یا صلاحیت‌هایی که مزیت مهمی در بازار را برای سازمان فراهم می­‌سازد که بر آن اساس به‌سازی استوار می­‌گردد. ویژگی­‌هایی همچون موقعیت فعلی بازار، ‌اندازه، ساختار، تخصص مدیریتی، منابع فیزیکی و مالی، منابع انسانی، تصور و شهرت. با انجام پژوهش در خصوص فرصت­‌های بیرونی که با نقاط قوت سازمان منطبق می­‌شود، می­‌توان اثرات تضایف یا هم­‌افزایی را در سازمان درحد بهینه ایجاد نمود. تجزیه و تحلیل محیطی

نقاط ضعف

جنبه­‌های منفی یا نقائص در صلاحیت‌ها و منابع فعلی یا تصور و شهرت سازمان است که اثربخشی را محدود ساخته که باید مورد اصلاح قرار گرفته و با نیازمند اقدام عملی برای حداقل‌سازی اثرات آن است. فعالیت در بازار محدود، تسهیلات محدود، تجهیزات فرسوده و از رده خارج، درصد بالای هزینه ثابت، ساختار بوروکراتیک، درصد بالای شکایت مشتریان، کمبود یا ناکارآمدی مدیران کلیدی، نمونه­‌هایی از نقاط ضعف سازمان محسوب می‌­شوند.

فرصت‌ها

شرایط مساعدی که از ماهیت تغییرات در محیط بیرونی سازمان بروز و ظهور می­‌یابد. سازمان نیازمند آن است که به مسائل استراتژیک صنعت و واکنش به تغییرات آن حساسیت داشته باشد. برای نمونه، بازارهای جدید، پیشرفت­‌های فناوری، عوامل اقتصادی بهبودیافته، یا ورشکستگی رقباء از جمله فرصت­‌های محیطی یک سازمان محسوب می­‌شود. فرصت­‌ها برای سازمان، ظرفیت بهبود یا ایجاد محصولات، خدمات یا تسهیلات جدید را فراهم می­‌سازد. تجزیه و تحلیل محیطی

تهدیدها

نقطه مقابل فرصت­‌ها هستند و به موقعیت­‌های نامساعدی اشاره دارند که ناشی از محیط بیرونی سازمان هستند و احتمالاً عملیات و اثربخشی سازمان را با مخاطره مواجه می­‌سازند. تغییرات در قوانین و مقررات، معرفی یک محصول جدید از سوی رقباء، ناآرامی­‌های سیاسی یا اقتصادی، شرایط اجتماعی در حال تغییر و اقدامات گروه‌های فشار، از جمله مولفه­‌هایی هستند که ممکن است برای سازمان تهدید ایجاد نمایند. سازمان نیازمند این هستند که به تغییرات که قبلاً رخ داده، واکنش نشان دهند و برای پیش­‌بینی تغییرات عمده در محیط برنامه­‌ریزی نموده و خود را برای مقابله با آنها مهیا نمایند.

چک لیست تجزیه و تحلیل محیطی

ریچارد لینچ در سال ۱۹۹۷ در کتاب خود تحت عنوان استراتژی بنگاه، چک لیستی برای ارزیابی تجزیه و تحلیل محیطی در قالب مدل پست [PEST] ارائه نموده است. الیته پروفسور پورتر بعداً دو عامل محیط‌زیست [Environment] و قانونی [Legal] به این چک لیست افزود.

آینده سیاسی

  • احزاب و صف­‌بندی­‌های سیاسی در سطح محلی، ملی و بلوک‌های تجاری منطقه­‌ای
  • قوانین و مقررات همچون قانون مالیات و استخدام
  • روابط بین حکومت و سازمان
  • مالکیت حکومت از صنعت و نگرش به انحصار و رقابت تجزیه و تحلیل محیطی

آینده فرهنگی- اجتماعی

  • تغییر در ارزش­‌ها و فرهنگ
  • تغییر در سبک زندگی
  • نگرش‌ها به کار و اوقات فراغت
  • موضوعات محیط سبز
  • آموزش و بهداشت
  • تغییرات جمعیتی
  • توزیع درآمد تجزیه و تحلیل محیطی

آینده اقتصادی

  • سرانه تولید ناخالص ملی و تولید ناخالص داخلی
  • مخارج مصرف کننده و درآمد قابل مصرف
  • نرخ سود
  • نرخ ارز و نوسانات آن در بازار
  • سرمایه­‌گذاری بوسیله دولت، موسسات بخش خصوصی و شرکت‌های خارجی
  • چرخه اقتصادی
  • نرخ بیکاری
  • هزینه­‌های انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، مواد اولیه و غیره. تجزیه و تحلیل محیطی

آینده فناوری

  • خط مشی سرمایه­‌گذاری دولت
  • نوآوری­‌های پژوهشی که به تازگی شناسایی شده­‌اند
  • محصولات و اختراعاتی که به تازگی به ثبت رسیده­‌اند
  • سرعت تغییر و تطبیق با تکنولوژی جدید
  • میزان هزینه و مخارج تحقیق و توسعه (R & D) که به وسبله رقباء سازمان انجام می­‌شود.
  • میزان توسعه و بهبودی که در صنایع غیر مرتبط اتفاق افتاد و ممکن است قابل کاربرد باشد. تجزیه و تحلیل محیطی

نوع‌شناسی محیط‌های سازمانی

یکی از اولین تلاش­‌های نظام‌یافته برای تشریح کاربردهای عدم اطمینان محیطی در سازمان­‌ها، مربوط به «فرد امری» و «اریک تریست» (۱۹۶۵ میلادی) است. آن‌ها نوع­‌شناسی خود از محیط را در قالب چهار نوع محیط سازمانی دسته­‌بندی نمودند که در یک سوی طیف، شرایط «ساکن» و در سوی دیگر طیف، شرایط «متلاطم» قرار دارد. با توجه به این نوع­‌شناسی، آنها آرایش سازمانی مناسب برای این شرایط مختلف محیطی را مورد شناسایی قرار دادند. این رویکرد را می­‌توان در ادامه ملاحظه نمود.

ساکن و تصادفی (نامرتب)

ساده‌­ترین نوع محیط، پایین بودن درجه اطمینان، ثابت، و با تغییرات کم است. سازمان­‌هایی موفق هستند که دارای ساختارهای سلسله مراتبی و بوروکراتیک، توأم با فرآیندهای کاری استاندارد شده هستند.

ساکن و گروه­‌بندی شده (مرتب)

سطح متوسط عدم اطمینان، تعداد زیاد متغیرهای قابل ملاحظه، و تا اندازه­‌ای قابل پیش­‌بینی است. برنامه­‌ریزی اهمیت پیدا می­‌کند. اما در برخی موارد تمرکززدایی می­‌تواند مؤثر واقع شود.

ناآرام و انفعالی

سطح عدم اطمینان و تغییر افزایش یافته، ناپایداری و مغشوش بودن محیط، و پیش­‌بینی مشکل است. نیاز به ساختارهای منعطف، انطباق­‌پذیر و نامتمرکز متناسب با شرایط تغییر.

میدان متلاطم

پیچیدگی بسیار زیاد، محیط به سرعت متغیر، وابستگی زیاد بین سازمان­‌ها و جامعه،‌ عدم اطمینان گسترده و فزون‌یافته است. نیاز به ساختارهای سازمانی بسیار سیال و انعطاف­‌پذیر، مدیران و کارکنان منعطف در تمام سطوح سازمان

مفهوم هم‌افزایی

یکی از جنبه­‌های مهم استراتژی و رشد و توسعه سازمان، مفهوم هم‌افزایی (Synergy) است که به وسیله ایگور آنسف برای کاربردهای مدیریتی ایجاد شده است. وقتی که کل بزرگتر از جمع جبری اجزاء‌ و عناصر مجموعه باشد، هم­‌افزایی اتفاق می­افتد. و قاعده ریاضی ۴= ۲+۲ زیر سئوال می­‌رود و دو بعلاوه دو، ممکن است پنج، شش و حتی بزرگتر باشد. البته ممکن است جمع جبری این معادله کمتر از چهار نیز شود که به آن هم‌افزایی منفی می­‌گویند. هم‌افزایی معمولاً برای بنگاه‌ها و شرکت‌های چند کسب‌وکار مصداق دارد. تجزیه و تحلیل محیطی

 

امتیاز به این مطلب

4.7/5 - (16 امتیاز)

مطالب بیشتر

برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.
تجزیه و تحلیل محیطی
اولین قدم رو بردار: دگرگونی خودتو تقویم کن!اطلاعات بیشتر
+