سبک زندگی ناب، تکرار و اتلاف شما را از بین می‌برد

سبک زندگی ناب از سه کلیدواژه سبک، زندگی و ناب تشکیل می‌شود که هر یک بار معنایی خودش را دارد. در این مقاله می‌خواهیم این سه کلیدواژه و مفهوم کاربردی سبک زندگی ناب را مبتنی بر برنامه رشد فردی (برف) توضیح دهیم و ببینیم چگونه می‌توانیم از زندگی شخصی و اجتماعی خود کمال استفاده و بهره‌برداری را داشته باشیم. از این رو، سبک زندگی ناب یکی از خروجی‌ها و پیآمدهای برنامه رشد فردی در حوزه شخصی و اجتماعی است.

سبک

واژه سبک، تعدد و تنوع معنایی فراوان دارد. تداعی سبک، مد یا مدل یک لباس یا شیوه اجرایی قطعه موسیقی را در نظر بگیرید. این نمونه‌ها از بار ارزشی سبک حکایت دارد که بر پایه‌ی آن، سبک به یک ارزش زیبایی‌شناختی مرجع اشاره دارد. از سوی دیگر، بر مفهومی خنثی دلالت می‌کند که برپایه‌ی آن، سبک ترکیب معناداری از اجزاست؛ این اجزا ممکن است که تکه‌های لباس، قطعات یک موسیقی، سازه‌های یک متن ادبی یا هر چیز دیگری باشد. سبک در معنای خنثای آن از گزینش عناصری حکایت دارد که بر مبنای قواعدی خاص با هم ترکیب می‌شوند و می‌توان آن‌ها را در قالب رمزگان‌های نشانه‌ای تحلیل کرد. سبک را به خودی خود می‌توان بیانگر ارزش‌ها و هویت گروه‌های اجتماعی دانست.

در لغت‌نامه‌ها برای «سبک» معنای گوناگونی بیان شده است. کلمه استایل [style] برگرفته از واژه لاتین استیولس [stiluls] به معنای اشیای نوک‌تیز مانند نیزه، و قلم حجاری بوده است. امروزه این واژه در زبان انگلیسی به معانی ذیل به کار می‌رود:

سبک به معنای نوع و روش

«نوع، روش، سبک اثاثیه»؛ «شکل دادن یا طراحی چیزی مانند موی سر یا شیئ مانند اسباب و وسایل، به خصوص آن‌چنان‌که در نظر جالب و جذاب جلوه کند»؛ «تطابق با معیارهای شناخته‌شده، شیوه‌ای که برازنده و مناسب پنداشته می‌شود، به خصوص در رفتار اجتماعی، زیبایی، ظرافت یا سهولت، شیوه یا تکنیک»؛

سبک به معنای شیوه انجام

سبک به معنای دیگری نیز به کار رفته است؛ مانند: «شیوه و روش انجام چیزی، به خصوص شیوه‌ای که برای فرد، گروهی از مردم، مکان یا دوره‌ای نوعی و تایپیکال [Typical] باشد»؛ «اجرا یا انجام اموری که تمایز‌دهنده‌ی فرد یا گروه یا سطح یا … خاصی باشد»؛ «نوع تصور و فردیتی که در افعال و سلیقه‌های شخصی را می‌شود»؛ «شیوه بیان چیزی که مشخصه‌ی فرد خاص یا گروه خاص یا مردم خاص یا دوره‌ی خاص است …، سلیقه و زیبایی متمایز، سلیقه‌ی عمومی در زمان خاص»؛

سبک به معنای مُد

هم‌چنین سبک به معنای «مد، به خصوص در پوشیدن»، «مد روز، رایج»، «برتری مدگونه، شیک، مد زودگذر، هوس، میل، عادت و مرسوم» و «تجمل، زیاده‌روی یا ول‌خرجی» به کار رفته است. لاروس در تعریف واژه استیلوس [Stylus] که معادل کلمه استایل [Style] در زبان فرانسوی است، می‌نویسد: «سبک، مجموعه‌ی روش‌ها و طریقه‌هایی است که نویسنده با آن وسیله از کلیه‌ی سرمایه‌های یک زبان برای بیان افکار و نیات مافی‌الضمیر خود استفاده می‌کند و آن‌ها را به کار می‌اندازد. انتخاب کلمات و طرز ادای مطلب که اغلب از قوانین دستور زبان سرپیچی می‌کند، سبک را تشکیل می‌دهند».

زندگی

زندگی یا زیستن را از تولد تا مرگ می‌دانند. اما زندگی ما از لحظه تولد ما آغاز نمی‌شود و با مرگ ما هم تمام نخواهد شد، بلکه از نقطه بستن شدن نطفه شروع می‌شود و تا بی‌نهایت ادامه پیدا خواهد کرد. پس از این منظر ما دارای سه بخش زندگی هستیم: زندگی قبل از تولد (جهان جنینی)، بین تولد تا مرگ (جهان مادی)، و زندگی پس از مرگ (جهان اخروی). زندگی قبل از تولد ما (پس از اینکه نطفه بسته می‌شود) به صورت طبیعی سیر می‌کند، رشد می‌کند و تحت کنترل ما نیست.

آنچه امروز در دست داریم در جهان جنینی با هوشمندی تمام و با نظم و انضباط شگفت‌انگیزی ساخته شده است. هم‌چنین ما در سه بخش موازی زندگی می‌کنیم که در هم تنیده است: جسم-ذهن-روح. ما فقط ویژگی‌های جسمی خود را اعم از شکل و قیافه، رنگ، قد و اندازه و … از پدر و مادر خود از طریق ژن‌هایی که در دی‌ای‌ان ما نهفته است به ارث می‌بریم. اما ویژگی‌های ذهنی و روحی ما پس از تولد پرورش پیدا می‌کند.

وقتی پس از ۹ ماه و ۹ روز و ۹ ساعت (این زمان زیاد دقیق نیست!) از یک دنیای تاریک و بی‌اختیار به دنیای رنگارنگ و بااختیار قدم می‌گذاریم، جیغ بنفشی که می‌کشیم نشان از یک تغییر و تبدیل دارد: تولد. یعنی ترکِ دنیایی ساکن و کوچک و ورود به دنیایی پرتحرک و بزرگ‌تر؛ نه، بسیار بزرگ‌تر! و این گونه ما با یک دگرگونی به این دنیا پا می‌گذاریم و زندگی ما در ابعاد و دوره‌های مختلف آغاز می‌شود.

طول زندگی

با تولد شما طول زندگی شما آغاز می‌شود. طول زندگی شما بیشتر با کالبد و جسم شما ارتباط پیدا می‌کند و از این نظر با زندگی حیوانات نقطه اشتراک بیشتری داریم. بسیاری از افراد صرفاً در این خط حرکت می‌کنند و زندگی مکرر در مکرری را تجربه می‌کنند. مصرف بیشتر و لذت بیشتر. به قول سعدی: «عمر گرانمایه در این صرف شد … تا چه خورم صیف [تابستان] و چه پوشم شتاء [زمستان]».

عرض زندگی

عرض زندگی شما از زمانی آغاز می‌شود که شما نسبت به خودتان و دیگران و فضای پیرامونی خود آگاهی‌های اولیه‌ای را دریافت می‌کنید. عرض زندگی شما بیشتر با ذهن و اندیشه‌ی شما سروکار دارد. به چیزهایی علاقه‌مند می‌شوید. شخصیت درونی خود را می‌شناسید. از استعدادهای خود باخبر می‌شوید. با دیگران می‌خواهید ارتباطات بیشتر و بهتری برقرار کنید. کنجکاوی‌های شما نسبت به محیط اطراف و ناشناخته‌ها بیشتر می‌شود. نبوغ خود را کشف می‌کنید. وارد فضای ذهنی خود می‌شوید و می‌بینید می‌توانید تصورات زیادی را داشته باشید و همین خلاقیتِ شما را بروز و ظهور می‌دهد.

ارتفاع زندگی

ارتفاع زندگی شما همواره در دست شماست و به وجود شما بستگی دارد. ارتفاع زندگی شما ارتباط نزدیکی به روح و معنویت شما دارد. جایی که وجود انسانی شما در آن قرار داده شده است. هر چقدر ظرفیت وجودی خود را افزایش دهید، ارتفاع زندگی شما بلند و بلندتر خواهد شد. با بلندتر شدن ارتفاع شما حجم انسانی شما نیز افزایش پیدا می‌کند. و افزایش حجم انسانی شما باعث رشد همیشگی شما تا بی‌نهایت خواهد شد. به عنوان مثال، شما باغ بزرگی (چند هکتاری) را وقف کرده باشید تا ثمره و میوه‌ها یا درآمد حاصل از آن‌ها صرف امورخیریه و فقراء شود.

وقف این باغ خود می‌طلبد تا ظرفیت وجودی شما به حدی رسیده باشد که از این ثروت خود بگذرید و در راه خدا و رضایت او آن را به دیگران ببخشید. از طرف دیگر، این باغ می‌تواند سالیان سال پس از مرگ شما باشد و کار کند و به وجود شما نیکی عطاء کند. بنابراین، تا وقتی این باغ پابرجاست آن هم تا بی‌نهایت به شما می‌رسد.

سبک زندگی

مفهوم «سبک زندگی» از جمله مفاهیم نوظهور در حوزه علوم اجتماعی است. پیشینه استفاده از این مفهوم را می‌توان در اندیشه جامعه‌شناسان کلاسیک مانند وبلن، زیمل و وبر یافت. سبک زندگی به‌مثابه چشم‌اندازی برای توضیح کلی «واقعیت اجتماعی»، حداکثر به سال‌های دهه هشتاد قرن بیستم برمی‌گردد. از میان جامعه‌شناسان متأخر اندیشه‌های کسانی همچون گیدنز و بردیو در گسترش سبک زندگی در جایگاه چشم‌اندازی به «جهان اجتماعی» نقش اساسی داشته است. امروزه سبک زندگی جایگاهی برجسته در تحلیل‌های اجتماعی یافته است.

گفتنی است با وجود اهمیت فزاینده مفهوم سبک زندگی در تحلیل‌های اجتماعی مفهوم هنوز از صراحت کافی برخوردار نیست و اغلب گونه‌ای غیر دقیق و مبهم به کار می‌رود. اتخاذ موضوع برای برداشت‌های متنوع درباره‌ی مؤلفه‌، خاستگاه، عوامل مؤثر و کارکردهای این مفهوم، چالش اساسی محققان این حوزه است.

مفهوم سبک زندگی بویژه در چند دهه اخیر توجه بسیاری از متفکران رشته‌های گوناگون علمی را به خود جلب کرده است. روانشناسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، دانش سلامت، جامعه‌شناسی پزشکی و از جمله حوزه‌هایی است که مفهوم سبک زندگی در آن‌ها به گونه‌ای روزافزون به کار می‌رود. به رغم اقبال فزاینده به مفهوم سبک زندگی در حوزه‌های مختلف علمی، هنوز برداشت روشن و یکدست از این مفهوم وجود ندارد.

برخی سبک زندگی را تنها در حوزه رفتار‌های مصرفی معنادار می‌دانند. برخی برداشت دیگری دارند و معتقدند کردارهای تولیدی نیز در سبک زندگی تأثیر گذارند. برخی دیدگاه‌ها تنها از منظر روانشناختی فردی به تحلیل سبک‌های زندگی پرداختند؛ در مقابل دیدگاه‌های منشعب و زمینه‌های شکل‌گیری سبک های زندگی را در ویژگی روانشناختی افراد که در فرایند زندگی روزمره جستجو می‌کند. آن‌ها را محصول و برساخته اجتماعی می‌دانند. در مقام جمع‌بندی چنین به نظر می‌رسد که برداشت‌های متنوع از سبک زندگی مانعة الجمع نیستند و می‌توان با تعامل در آن‌ها عناصر مشترکی را استخراج کرد و برداشت نسبتاً یک‌دستی از مفهوم سبک زندگی دست می‌آید.

ناب

در فرهنگ فارسی معین، ناب را خالص، پاک و بی‌غش تعریف کرده است. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته است، ۹۰٪ فعالیت‌ها و کارهایی که ما انجام می‌دهیم اتلاف است [این تحقیقات توسط ژاپنی‌ها انجام شده است]. ناب یک روش بهبود مستمر است که بر روی مدیریت فعالیت‌ها تمرکز می‌کند و آن‌ها را با کاهش زمان نسبت به منابع مصرفی بهبود می‌دهد.

زندگی ما مجموعه‌ای از فعالیت‌ها است که در نهایت ارزش خلق می‌کنند. این فعالیت‌ها توالی و تعامل بین کارهای مختلف در یک دوره زمانی مانند روز، هفته، ماه و … است که برای مخاطبان ما ارزش خلق می‌کند. مخاطبان ما چه کسانی هستند: خانواده، دوستان، همکاران، کارفرمایان، همسایگان، و طبیعت پیرامونی ماست. همه‌ی فعالیت‌ها در راستای دستیابی به یک هدف کلان و بزرگ انجام می‌شوند که ما آن را به عنوان «رسالت زندگی» می‌نامیم.

ناب بودن در اینجا بر روی پیشگیری از اتلاف روی هر یک از این فعالیت‌ها تأکید دارد. ناب با شیوه‌هایی که در برنامه رشد فردی خواهیم گفت، به شما کمک می‌کند تا با هزینه‌ی کمتر، سرعت بیشتر و عمق بهتر با مخاطبان خود برخورد کنید. بنابراین، ناب یک فرهنگ و سبکی است که می‌توانید آن را با افزایش مهارت‌ها در اثر تمرین نهادینه کنید و زندگی خود را بهبود دهید. هر یک از این فعالیت‌ها در ارتباط مستقیم با یک هوش شما خواهد بود: هوش جسمی، هوش فکری، هوش عاطفی و هوش معنوی.

ده بخش چرخه زندگی

الف. یادگیری

• حرفه‌ای

• ادراکی

• داستانی

ب. عملکرد

• جسمی

• ذهنی

• روحی

ج. ارتباطات

• خدا

• خانواده

• دوستان

• همکاران

د. خلاقیت

• کاروکاسبی

• محیطی

• کاری

هـ. اجتماع

• همسایگان

• محیط‌زیست

• حیوانات

• گیاهان

برنامه رشد فردی

«برنامه رشد فردی (برف)» راهکاری است که به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های رهبری تغییر و رشد شخصی را در خودتان تقویت کنید. این راهکار بخشی از «جنبش هارمونی تغییر (جهت)» است. و در تعامل با دو راهکار دیگر آن یعنی «منظومه جامع مدیریت (نجم)» و «برنامه رشد شرکتی (برش)» به کار گرفته می‌شود. برنامه رشد فردی (برف) فرصتی را برای شما فراهم کرده است تا بتوانید مهارت‌های رشد  فردی و توسعه رهبری را پرورش دهید. اما ببینیم برنامه رشد فردی (برف) چیست و چگونه می‌تواند در برقراری سبک زندگی ناب به ما کمک کند.

بخش اول: معماری زندگی‌

مرحله ۱: رسالت زندگی

مقصد، مأموریت، ارزش‌ها و چشم‌انداز خود را تعریف و تنظیم کنید.

مرحله ۲: تحلیل زندگی

قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها، تهدید‌ها و چالش‌های خود را برای دستیابی به رسالت زندگی‌تان کشف کنید.

مرحله ۳: نقشه زندگی

اهداف زندگی‌تان را تعریف و نقشه‌ی زندگی خود را براساس ارتباط علت و معلولی بین این اهداف ترسیم کنید.

بخش دوم: طرح‌ریزی زندگی

مرحله ۴: کارت زندگی

شاخص‌ها و سنجه‌های هدایت زندگی خود را تنظیم کنید.

مرحله ۵: همسویی زندگی

ذینفعان مختلف را شامل وجودتان، خانواده‌تان، دوستان‌تان، و مدیران‌تان را با رشد خود همسو کنید.

مرحله ۶: فعالیت زندگی

کارها و ابتکارات خود را برای دستیابی به اهداف زندگی اولویت‌گذاری کنید. از امروز برای رسیدن به فردا استفاده کنید.

بخش سوم: اندازه‌گیری زندگی

مرحله ۷: پایش زندگی

برای دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان داده و اطلاعات جمع‌آوری کنید و پایش کنید که به چه میزان به آنها نزدیک شده‌اید.

مرحله ۸: ارزیابی زندگی

فرصت‌ها، استعدادها، مهارت‌ها، دانش و شایستگی‌های جدید را ارزیابی کنید و از آنها غفلت نکنید.

مرحله ۹: تغییر زندگی

اگر می‌بینید که موانع و سرعت رشد شما کند شده است یا این مسیر همان مسیری نیست که باید ادامه دهید، مسیر دستیابی به رسالت‌تان و رسیدن به اهداف‌تان را تغییر دهید.

مشق تغییر

خود را برای یک سبک زندگی ناب آماده کنید. رسیدن به یک زندگی ناب همت، جسارت، اراده و بیش از همه این‌ها تمرین می‌خواهد. پس از همین امروز آغاز کنید. اولین قدم آن است که وضعیت امروز خود را ارزیابی کنید تا کارنامه‌ای برای تغییر آماده کنید (طرز تهیه کارنامه تغییر). سپس یک دستورکار تغییر آماده و همین الان شروع کنید که فردا دیر است. پیروزی را برای شما و ساختن سبک زندگی‌تان آرزومندم.